VU Magazine 1985 - pagina 501

Op 5 mei 1985 bezocht de Amerikaanse president Ronald Reagan samen met de Duitse bondskanselier Helmut Kohl de Duitse begraafplaats Bitburg. Omdat daar ook SS-officieren liggen begraven, werd dit bezoek, vooral door de landen die onder de Tweede Wereldoorlog ftadden geleden, sterk veroordeeld

aard dat de constitutie niet aan bod kwam en naar ik vrees voor Heym terecht. Deutschtum 'Wahrheit ist von der Art, tvie sie in dem Buch passt' zei Mulisch later op de avond nadat hij een gedeelte uit zijn boek 'De toekomst van gisteren' had voorgelezen. En de waarheid van Mulisch in dat boek was onder andere dat er door de Duitse geschiedenis een lijn valt te trekken van Arminius (Varus, Varus, geef mij mijn legioenen terug!), Barbarossen, Bismarck naar Hitler, en dat deze gewelddadige traditie de nachtzijde van het 'Deutschtum' weergeeft. Duitsland zal men altijd blijven bekijken door de bril van de Tweede Wereldoorlog. De Bondsrepubliek is dan wel iets beduidend anders dan het Duitsland van voor de oorlog, maar toch constateert Mulisch met vreugde dat er een muur van beton en prikkeldraad door het land loopt. (Deze opmerking doet een jonge, niet tot onze groep behorende, Duitser opspringen bij de vragenronde; kon hij daar geen teken van leedvermaak (Schadenfreude) opmerken in het verhaal van Mulisch; ach welnee, was het antwoord van Mulisch, nur Freude). De lijn, die Mulisch door de Duitse geschiedenis trekt is grof. Hij verklaart zijn methode door een anekdote over zijn ontmoeting met Albert Speer, de bouwmeester van Hitler. Op de vraag van Mulisch waar Speer de grote straat door het nieuwe Berlijn had gedacht, pakt Speer een kaart van de stad en trekt rücksichtslos een dikke streep over de plattegrond, daarbij totaal niet lettend op eventuele obstakels. En net zoals Speer

VU-MAGAZINE -

DECEMBER '85

zich met een grote 'Strich' door Berlijn wilde heen vreten, zo trekt Mulisch zijn lijn door de Duitse geschiedenis. Nu is het de vraag of een dergelijke werkwijze te rechtvaardigen valt. Zeker, de schrijver is gerechtigd om zijn eigen beeld van de werkelijkheid te geven, dat is ook juist de reden waarom hij schrijft, maar dat neemt niet weg dat zijn uitspraken onschendbaar of onaantastbaar zijn. In de ogen van zowel de Nederlandse als de aanwezige Duitse historici is de werkwijze van Mulisch op zijn minst aanvechtbaar. Modevak Het is namelijk de vraag of de schrijver direct verantwoordelijk kan worden gesteld voor zijn uitspraken. Het Nederlandse beeld van Duitsland en de Bondsrepubliek wordt in sterkere mate beïnvloed door boeken van schrijvers zoals Mulisch, dan door werken van professionele historici. En deze historici bleken in de discussie, die naar aanleiding van de lezing van Mulisch ontbrandde, dezelfde voorzichtigheid, nuance en gedifferiënteerdheid die van hen werd verlangd ook te eisen van de schrijver van literaire werken. En dat werd, door de germanisten en neerlandici bestreden met het argument van de autonomie van het kunstwerk. Ik zou niet zo intensief op deze discussie zijn ingegaan wanneer het hele gebeuren niet voor een belangrijke conclusie had gezorgd. In plaats van Nederlanders tegenover Duitsers zaten nu historici tegenover germanisten en neerlandici. De Nederlands-Duitse dialoog, die tot dan toe vrij

stroef was verlopen kreeg een impuls en elan doordat de nationale verschillen geen rol van betekenis meer speelden. Met deze discussie, die de week in Bergneustadt afsloot, kwam duidelijk tot uiting dat de bijeenkomst was geslaagd. De hoofdorganisator van de conferentie, Egon Erwin Muller, was dermate enthousiast dat er meteen plannen werden gemaakt om een dergelijke bijeenkomst volgend jaar te herhalen, opnieuw met studenten van de VU. De belangstelling voor Nederland is groeiende in de Bondsrepubliek. De Duitse studenten Nederlands vertelden mij dat het vak Nederlands in de westelijke streken van de Bondsrepubliek in populariteit toeneemt en zelfs een modevak lijkt te gaan worden. Ook op het officiële niveau lijkt men meer te zijn doordrongen van de noodzaak om de contacten met Nederland te verdiepen. Daar is zeker de positieve invloed van het bezoek van Bondspresident Von Weiszacker aan ons land mede voor verantwoordelijk. Nederland is op tal van terreinen nauw verbonden met de Bondsrepubliek. De invloed van Duitsland en de Bondsrepubliek is zowel op een negatieve als positieve wijze merkbaar en het lijkt mij daarom van belang om de dialoog met de Duitsers over verleden, heden en toekomst voortdurend aan te gaan. Bijeenkomsten in Bergneustadt, hoe kleinschalig ook, zijn derhalve van niet te onderschatten belang. • Maarten Huyink studeert geschiedenis aan de VU

413

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen