VU Magazine 1986 - pagina 183

^i'l*"

1 ^

Een model satellietje van plexiglas

pervlaktespanning ontwierp dr. J. H. Lichtenbelt van het Groningse laboratorium een Spacelab experiment. Het experiment dat vorig jaar gedaan werd leverde onverwachte resultaten op. In de ruimte bleken er nauwelijks wervelingen op te treden in het wateraceton mengsel. Toch toont Lichtenberg zich tevreden: "Sommige dingen zijn anders gelopen dan we verwachtten, wat het des te interessanter maakt. We zijn nieuwe fenomenen op het spoor gekomen." Er zijn inmiddels berekeningen die bevestigen dat de acetonconsentratie te gering was om zonder hulp van de zwaartekracht de wervelingen op gang te brengen. Lichtenbelt vindt dit een interessant gegeven waar hij graag mee verder gaat. Voor een volgende Spacelabvlucht is inmiddels geboekt. Het Groningse ruimte-experiment is gericht op de verbetering van chemische fabricagetechnieken op aarde. Verdampingsen condensatieprocessen zullen met meer kennis van de bestudeerde stromingen beter gecontroleerd kunnen worden.

B

iologen kunnen veel nuttig onderzoek doen in de ruimte. Veel vragen liggen al jaren te wachten op een experiment zonder zwaartekracht. De zwaartekracht speelt een belangrijke rol in levende organismen. Omdat de zwaartekracht gedurende de evolutie voortdurend aanwezig was vragen biologen zich af welke rol de zwaartekracht heeft gespeeld bij de ontwikkeling, van het leven. Uit celbiologisch ruimte-onderzoek is inmiddels gebleken dat gewichtsloosheid

VU-MAGAZINE — MEi 1986

grote invloed heeft op het functioneren van cellen. De celdeling verloopt bij voorbeeld trager. Antibiotica blijken beter te werken. Tijdens de Spacelab vlucht vorig jaar bleek dat het hormoontransport in een maïsplant ook zonder zwaartekracht in de goede richting verloopt. De hoeveelheid hormoon bleek te zijn gehalveerd. Plantenwortels richten zich naar de zwaartekracht. De gevoeligheid blijkt in de ruimte zo groot dat schudden voldoende is om ze in eén andere richting verder te laten groeien. De fruitvliegjes die vorig jaar de ruimte bezochten bleken zich daar minder snel voort te planten. Een in Spacelab losgelaten exemplaar toonde weinig begrip voor de vreemde omstandigheden. Het beestje begon ogenblikkelijk te vliegen en kreeg daardoor zo'n snelheid dat het zich tegen de wand bezeerde. Ook het menselijk lichaam reageert op het wegvallen van de zwaartekracht. Er treedt sterke ontkalking op waardoor de botten worden verzwakt. Ook wordt het menselijk immuunsysteem aangetast. De witte bloedlichaampjes worden niet alleen minder actief maar verminderen ook in aantal. Vorig jaar werd een Russische kosmonaut hals over kop terug gehaald omdat hij aan griep dreigde te bezwijken.

O

ok Nederlandse biologen doen onderzoek in Spacelab. Het Hubrecht-laboratorium in Utrecht ontwikkelde een veelbelovend ruimte-experiment. De Utrechtse embryologen willen kikkereieren in de ruimte laten bevruchten. Tijdens de vlucht vorig jaar mislukte het experiment echter.

De openheid die het onderzoeksinstituut voorheen kenmerkte heeft plotseling plaatsgemaakt voor terughoudendheid. In het mislukte experiment wordt kennelijk een nederlaag gezien. Oorzaken voor het mislukken van een experiment liggen in een klein hoekje wanneer er in een ruimteschip biologisch onderzoek gedaan wordt. De vraag waarop Dr. G. Ubbels van het Hubrecht Laboratorium een antwoord probeert te vinden is al meer dan een eeuw oud. Een wetenschappelijk artikel over het onderwerp werd al in 1885 geschreven. Wat is de invloed van de zwaartekracht op de ontwikkeling van het embryo? Kikkereieren blijken zich als duikelaartjes naar de zwaartekracht te richten. Vlak na de bevruchting tollen de eitjes om, zo dat ze met _^ hun zware kant naar beneden komen te lig-^ gen. De as van het kikkerei komt daarbij § rechtop te staan. De buik van het kikkervis5 je vormt zich aan de kant waar de zaadcel oj de eicel binnengedrongen is. Eerdere expec rimenten hebben aangetoond dat wanneer g we de eicel beletten zich naar de zwaartekracht te richten buik en rug zich uit andere delen van het ei kunnen gaan ontwikkelen. _Mevrouw Ubbels wil met haar Spacelab-experiment nagaan hoe een kikkerembryo zich onder gewichtsloosheid ontwikkelt. De vraag is of de zwaartekracht door verplaatsing van substanties in het ei meebepaalt uit welke delen van het ei de lichaamsdelen ontstaan. Het bevruchten van kikkereieren in de ruimte is geen sinecure. Kikkers zijn snel van slag, van de lancering en de gewichtsloosheid zouden ze erg zenuwachtig worden. De keuze viel daarom op een klinische uitvoering van het experiment waarbij de kikkers op de grond konden blijven. Onbekend was of in de ruimte sowieso bevruchting plaats kan vinden en in welk tempo het kikkerembryo zich in de ruimte zou ontwikkelen. Het grootste probleem waarvoor de embryologen zich gesteld zagen was het automatiseren van de bevruchting. Het computergestuurde bevruchtingsapparaatje moest ingebouwd worden in een kastje niet groter dan een sigarettendoosje. Vooral de minitieuze en kompakte uitvoering van het experiment leidde tot de nodige kinderziekten. Ook was het moeilijk de ruimtevaarttechnici te laten begrijpen dat voor een biologisch experiment de juiste temperatuur van het grootste belang is. Kikkereieren vriezen dood bij een temperatuur van 4 graden celsius, de temperatuur die oorspronkelijk voorhanden was. Om tijdens het experiment op het juiste ogenblik het embryonale ontwikkelings proces te kunnen stoppen moet de temperatuur goed bekend zijn. Als het kouder is verloopt de ontwikkeling van het kikker-

165

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen