VU Magazine 1986 - pagina 23

MEDISCH FILOSOOF ARKO ODERWALD

PATffiNTEK Gert J. Peelen Kritiek op de moderne geneeskunde is e r vandaag de dag allerwege. Maar waar staat de kritikus die niet alleen de geneeskunde, maar ook de kritiek daarop onder het mes neemt? Het zal duidelijk zijn dat we met een dergelijke vraag bij de filosofie zijn aangeland. Om precies te zijn: bij de medische filosofie. Hoe paradoxaal het ook moge klinken, de hedendaagse geneeskunde en h a a r — veelal maatschappelijk georiënteerde — kritici hameren in feite op een en hetzelfde aambeeld, aldus de onlangs op dit onderwerp gepromoveeerde medisch filosoof A. K. (Arko) Oderwald. Een 'echt gesprek', inclusief spraakverwarring en misverstand. "Het lijkt me afschuwelijk om dood te gaan. En zeker om lekker dood te gaan."

Het is nog niet eens zo heel erg lang geleden, dat de autoriteit van de geneeskunde en het gezag van de arts onomstreden waren. 'De dokter zegt het', betekende niets minder dan een bevel, 'de dokter geeft het zijn eigen kinderen', was nog een reclameslogan van de eerste orde. Sinds een jaar of vijftien is daarin verandering gekomen. In toenemende mate zijn theorie en praktijk van de geneeskunde onderwerp van kritiek geworden. Kritiek die niet zelden een oorsprong had in het veranderende maatschappelijk klimaat van eind jaren zestig, begin zeventig. Democratiseren was het trefwoord. En dat ging alras ook gelden voor de medische praktijk. Want waar was de burger willozer en onmondiger overgeleverd aan een onweerspreekbare macht van buiten dan in de spreekkamer van huisarts en specialist en onder het mes van de chirurg? Een mondige, autonome patiënt, daar moest het heen. Van diezelfde orde was het groeiend besef dat de mens 'meer dan een lichaam' is en dat ziekteverschijnselen wel eens hun oorzaak zouden kunnen vinden in maatschappelijk en/of psychisch ongerief. Een arts die dat niet wilde inzien gold al spoedig als hopeloos kortzichtig en als 'symptoombestrijder'. Soms ging men daarin zelfs zo ver, dat men ervoor ging pleiten af te zien van elke medische behandeling omdat, vanuit die optiek, slechts het veranderen van de 'ziekmakende maatschappijstructuur' nog zin zou hebben. Kritiek kwam er in dat verband vooral ook op de 'autono-JANUARI 1986

mie' van de medische stand. De geneeskunde zou zich ontwikkelen tot een oncontroleerbaar (en geldverslindend) apparaat dat uiteindelijk alleen het eigenbelang op het oog zou hebben: steeds meer en geavanceerder techniek, met een totale 'medicalisering' van individu en samenleving als gevolg. Het medisch gebeuren kwam overigens niet alleen onder kritiek te staan van dergelijke maatschappij-georiënteerde stromingen. Van binnenuit werden geluiden gehoord als zou de geneeskunde nog niet nauwkeurig en objectief genoeg zijn. Dit verwijt, dat haaks leek te staan op dat van de eerdergenoemde kritici, viel met name te beluisteren in de kringen van medici zelf, die daarom ook wel oneerbieding als 'techneuten' werden aangeduid. Zij lieten de uitgangspunten van de traditionele geneeskunde immers ongemoeid en streefden onder meer naar een nog verdergaande technocratisering binnen de gezondheidszorg. ang is men er zonder meer van uitgegaan dat deze twee hoofdstromen van kritiek totaal verschillende vertrekpunten en doelstellingen hanteerden. Dit blijkt een onjuiste gedachte, als we althans de medisch filosoof Arko Oderwald mogen geloven. Hij maakte een analyse van wat zowel de geneeskunde als haar onderscheiden kritici 'ten diepste beweegt'. En zijn conclusie, zoals hij die neerlegde in een — overigens niet eenvoudig — proefschrift, getiteld Geneeskunde in het teken van de filosofie, luidt, dat de veelal felle kritieM-eens te meer aangeeft hoe gefixeerd men is oj!) 'het object geneeskunde', en hoeveel macht en betekenis men in wezen toekent aan de medici en hun gezamenlijke praktijken. Ook voor de 'maatschappij-georiënteerde' kritiek geldt, dat deze in filosofisch opzicht op dezelfde grondslagen is gebaseerd als het gekritiseerde object. Kortom, op de medische theorie en praktijk is van alles aan te merken, maar de gangbare vormen van kritiek daarop, deugen niet ook van geen kant, zo luidt de, wellicht wat al te beknopte samenvatting van Oderwald's dissertatie. Het zijn al met al stellingen die, naar het onbevangen leek voorkomt, vragen oproepen en nog wel enige verheldering kunnen gebruiken. Aanleiding genoeg dus, voor een diepgaand gesprek met de promovendus, die als wetenschappelijk medewerker is verbonden aan de medische faculteit van de Vrije Universiteit.

L

Wat is nu precies de overeenkomst tussen de geneeskunde en haar kritici?, zo luidde de eerste vraag in dit gesprek. Dr. Arko Oderwald: "Aan beide ligt het 'verlichtingsdenken' ten grondslag. Ze gaan er allebef vanuit dat wetenschappelijke kennis rechtstreeks correspondeert met de werkelijkheid en dat die werkelijkheid ook zonder meer 'gekend' kan worden. Dat is wat beide verbindt. De kennis die we via wetenschap verwerven wordt als zodanig nooit in twijfel getrokken, noch door de geneeskunde, noch door haar kritici. Hooguit wordt een bepaald soort kennis afgewezen. Maar 21

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen