VU Magazine 1988 - pagina 125

toen ging katholiek Nederland graag zijn eigen gang. Al met al een nogal onbedrukte onderdrukking. Langzaamaan kwam toch verandering. In 1795 werd in ons land de godsdienstvrijheid afgekondigd, en recht op kerkelijk zelfbestuur. Godsdienstvrijheid was niet echt nieuw. Oogluikend was in eerdere eeuwen al veel toegestaan. Het openlijk toestaan van een eigen, vrij kerkverband was wèl een novum. Maar ook dat bleef toch enigszins een dode letter. In 1816, na de Franse tijd, was koning Willem I zelfs tot hoofd van de hervormde kerk uitgeroepen. Waar bleef nu dat zelfbestuur? Ook de bisschoploze rooms-katholieken hadden er nog niet veel oren naar. Want zelfbestuur op z'n rooms beduidde: Rome binnenhalen, en de hele kerkelijke hiërarchie erbij. Er was ook vrees voor reactie aan protestantse zijde. Die hield, beducht voor roomse overheersing, inderdaad de bisschopsboot af. Zo sluimerde Nederland weer voort in zijn winterslaap.

O

p den duur moest het er toch van komen. De roomse wereldkerk, in de achttiende eeuw zelf ook wat ingedut, begon in de nieuwe eeuw krachtig op- en uit te bouwen. Aan het eind van die negentiende eeuw toonde ze een heel nieuw elan. Ook in ons land droegen de rooms-katholieken toen nieuw zelfbewustzijn uit. Dat dankten ze niet in het minst aan de liberalen. Omstreeks 1850 spoelde een liberale golf over Europa. 1848 gaf alom opstand en oproer te zien. De meegevoerde leuzen wezen een weg naar meer vrijheid en meer zeggenschap voor meer mensen. Ons land kreeg een liberale grondwet. Daarin stond bijvoorbeeld zwart op wit dat 's konings ministers zelf hun beleid mochten uitstippelen, en voorleggen aan de Kamer. Niet langer waren ze lakeien die onverwijld koninklijke wensen ten uitvoer brachten. Willem III, die kort na invoering van de grondwet op de troon kwam, kon niet best slapen van alle vrijheden die men op zijn almacht had veroverd. Graag sputterde hij een beetje tegen wanneer de gelegenheid zich voordeed.

VU-MAGAZINE—MAART 1988

Zo'n kans kwam in 1853. Want in de Franse tijd vrijwel nooit meer ergens grondwet stond nadrukkelijk ont- voor warm liep, en vrijwel alles slikte koppeling van kerk en staat vermeld. wat van bovenaf verordonneerd Het betekende in feite opnieuw uit- werd. nodigend klokgelui boven de dommelende rooms-katholieke kerk; ditegin april 1853 bereikt het anmaal niet zonder succes. Een eigen tipapisme zijn kookpunt. blad, De Tijd, ging van start, waarin Want op 4 april komt The Tihet 'herstel van de bisschoppelijke mes met officiële stukken op de prophiërarchie' al spoedig krachtig werd pen. En zo vernemen de Nederlanbepleit. ders, een maand na dato en uit de De hervormde kerk zag de roomska- krant, wat Pius voor hen in petto tholieke emancipatiebui al hangen. heeft. Ook de regering staat een tikje Ze stond er wel voor open, maar voor schut: zelfs zij is niet nader over vreesde dat tevéél rechten "met de de uiteindelijke plannen ingelicht. daad de hervormde kerk zullen ver- Pas op 7 april komt officieel bericht nederen." Dat bromden de hervorm- uit Rome. Alles is waar: Utrecht zal, den in 1841, het jaar waarin koning net als in de glorieuze roomse MidWillem II een al lang in de la liggend deleeuwen, aartsbisdom zijn. Ook verdrag met de paus ten uitvoer wil- Haarlem, Den Bosch, Breda en de brengen. Dat het gevoelig lag, Roermond kunnen op een heuse bisbleek uit de stroom verweerschriften schop rekenen. Het lijkt een overval. die Willem in de bus kreeg. Dus ge- De woede stijgt nog wanneer men kennis neemt van de bewoordingen beurde er wederom niets. Niettemin begon het liberale kabi- die de paus, de man op de "stoel des net-Thorbecke (in de volksmond Duivels", heeft gebezigd. Zo spreekt kortweg 'Tor') in 1852 besprekingen hij niet van Koninkrijk der Nederlanmet de pausvertegenwoordiger in den, maar van het rijk van Holland en ons land. Zonder veel ophef. Doel: Brabant, alsof het een Middeleeuwse de weg vrijmaken voor een mogelijke kerspel betreft. De protestanten krijherinvoering van de bisschoppelijke hiërarchie. In november 1852 was de zaak geklaard. De rooms-katholieken stond het nu vrij naar eigen inzicht verder te handelen. Toch bleef het in den beginne nog stil. En ook wel een beetje vréémd stil, want paus Pius liet er achter de schermen allesbehalve gras over groeien. Op 4 maart 1853 legde hij gen op hun dak dat "Calvijns kettezijn beslissingen neer in een brief. rij" in de Hervormingstijd met Doch zijn Haagse vertegenwoordikrachtige hand "onkruid gezaaid" ger, die op een bisschopswijding heeft tussen het R.K. tarwe, aldus hoopte, dacht dat z'n zaakjes het een bloemrijke paus. "Grote rambest waren gewaarborgd als ze onpen" zijn aan "de eens zo bloeiende verwacht naar buiten kwamen. Volkerken" berokkend. Gelukkig zal het dongen feiten zouden kritiek snel eens roemrijke Utrecht nu "uit z'n smoren, dacht hij. Pas op het eind graf herrijzen." En de te wijden bisvan maart drong iets van de plannen schoppen moeten zweren dat ze "de door. In buitenlandse kranten stonketters, scheurmakers en tegenstanden allerlei geruchten. Een ervan: ders" van de paus waar het maar Utrecht, hervormd bolwerk, zou een kan, gaan "vervolgen en bestrijden". aartsbisschop krijgen. Weliswaar heeft de paus eigenhandig Op dat bericht brandde de antipaapnog wat krasse passages geschrapt. se stemming los, die tot ver in april Maar per ongeluk komt de ongekuiszou aanhouden. In Utrecht, "de te tekst in Nederland aan. Het vaderdiepstgehoonde stad, wijl de Antiland staat op de achterste benen, niet christ haar had opgeëist als zetel van alleen wegens paus en papendom. zijn stadhouder", zette de kerkeraad Oók vanwege Thorbeckes liberale in een mum van tijd een volkspetionkabinet. Vele anti-liberalen gaat het nement op. In luttele dagen tekende amper om het weren van de biséén op de vijftien Nederlanders. Dat schoppelijke hiërarchie, maar wél om was wat in een land dat sinds de het terugschroeven van al wat met de

B

In Amsterdam zijn papieren bisschopen aan een touwtje te koop, een cent de bisschop, 'en ophangen kan ook!'

35

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen