VU Magazine 1988 - pagina 164

tholieke Universiteit Nijmegen. Hoe bent u tot de combinatie van Slechts aan twee andere Nederland- psychoanalyse en muziek gekomen? se universiteiten wordt dit specialis- "Vanuit de eigenlijk al heel oude geme eveneens beoefend: aan de Rijks- dachte dat muziek een helende uituniversiteit Utrecht en de Universi- werking heeft op het gemoed. Muteit van Amsterdam. Vanuit haar ziek heeft een hele magische betekeoorspronkelijke specialisme, de me- nis en kan innerlijke structuren bij diaevistiek, de studie van de Middel- mensen rechtstreeks bereiken. Daar eeuwen, bepleit zij een vergaande in- komen geen woorden aan te pas. tegratie van die wetenschappen die Mensen kunnen heel lang versliniets kunnen zeggen over cultuurfe- gerd zijn aan bepaalde soorten munomenen die zo nauw in elkaar grij- ziek, zonder dat ze precies weten pen. Een interdisciplinaire aanpak is waarom. Een soort evenwicht zoedaarvoor een eerste vereiste. ken met behulp van muziek; een geNet als in de geschiedwetenschap, is geven dat iets zegt over de psychiook in de muziekwetenschap een sche functie van muziek." verschuiving te constateren in de "Tegelijkertijd valt een ontwikkeling aard van het vak, meent Etty Mul- in de neurologie en de psychologie der. In haar onderkomen aan de te constateren die gericht is op muNijmeegse universiteit - een van ziek als therapie. Iemand die depreshaar kamers bevindt zich in de kel- sief is, kan baat hebben bij het luisder van het gebouw en is tegelijker- teren naar muziek uit andere fasen tijd collegezaal - vertelt ze over de van zijn of haar leven. Daarmee kun muziekwetenschap. "Het verzamelen je gevoelsladingen die destijds aan van feiten, beschrijven van biogra- die muziek verbonden waren, weer fieën van componisten en stijlen, is, oproepen. Zonder dat dat bewust met alle respect, niet meer het be- hoeft te gebeuren. Muziek bewaart geheimen van mensen. Ook onder narcose kunnen angstige mensen rustiger worden als er muziek aanstaat waarvan ze houden."

'Mensen kunnen heel lang verslingerd zijn aan bepaalde soorten muziek, zonder dat ze precies weten waarom.'

langrijkst. De nadruk is verlegd naar de systematiek. Hoe werkt muziek en waarom is in bepaalde perioden bepaalde muziek belangrijk? Wanneer je ervan uitgaat dat muziek een betekenissysteem is, bepaalde ladingen in zich draagt, welke verbindingen kun je dan leggen met andere betekenissystemen in de samenleving?"

M

ulder ziet muziek "als een reservoir van onbewuste gevoelsinhouden. De psychoanalyse is de methode die zich bezighoudt met het analyseren van dergelijke gevoelsinhouden. Een methode die zich erg richt op het woord, op het verbaliseren van die emoties. Dat is bij muziek anders. Freud weet, in tegenstelling tot de literatuur en de beeldende kunst, niet zo goed wat hij met muziek aanmoet. Want hij kan heel moeilijk bij de intenties van de kunstenaar, in het bijzonder die van de componist, komen." 30

De onderwereld kun je zien als een metafoor voor het onderbewuste." Orpheus wilde zijn gestorven geliefde Eurydice met de macht van de muziek terugvoeren vanuit de onderwereld naar het licht. Maar hij kon de verleiding niet weerstaan om te kijken of Eurydice hem wel echt volgde. Tegen de afspraak met de goden in keerde hij zich om, zag haar en verloor haar daardoor weer. Orpheus werd daarop door de boosaardige Maenaden verscheurd. "Datgene wat Orpheus zoekt in de onderwereld - Eurydice, maar haar kun je gelijkstellen met een verloren persoonshelft - daarvan lukt het hem niet dat boven te krijgen. Het gevolg daarvan is, letterlijk, verscheuring. In mijn boek heb ik er al op gewezen dat je die verscheuring in psychoanalytische termen desintegratie zou kunnen noemen."

Naast Orpheus en Freud behandelt Etty Mulder ook de dichter Dante (1265-1321) en zijn La Divinia Commedia. De onderwereld die Dante hierin ontvouwt is nog geheel gelijk aan de antieke voorstelling van het hiernamaals. Ook Dante zoekt zijn gestorven geliefde, Beatrice, in de Muziek als therapie. Is daarmee ook onderwereld. In de lijn Orpheus het verband met de psychoanalyse ge- Dante - Freud valt een "collectieve psychologische ontwikkeling" te legd? "Wel als je kijkt naar de psychoana- constateren, aldus Etty Mulder. lyse, toegepast als psychotherapie. "Bij Dante komt de muziek al wat Een therapie die ervan uitgaat dat meer op de achtergrond te staan onbewuste gevoelsuitingen alleen via dan bij Orpheus. Dante heeft in de het woord tot het bewustzijn kun- afbeeldingen die van hem zijn genen doordringen. De emotie, of dat- maakt ook kenmerken van Orpheus gene waaraan iemand lijdt, moet ge- meegekregen: de harp, de lier en verbaliseerd worden. Dan pas kan zelfs een spiegel. Maar hij is een een verwerking in de realiteit optre- toondichter, en bedient zich al van den. Dat stadium bereikt muziek het woord, In de laatste fase van natuurlijk nooit. En voor sommige deze ontwikkeling is het beeld van mensen is dat ook helemaal niet zo de onderwereld geïnternaliseerd in het bewustzijn als onderbewuste. Nu nodig." is Freud degene die de tocht aflegt naar beneden. Hem lukt het wel om Prof. Mulder is met name gefascivia het woord verdrongen en verneerd door het reservoir van onzonken bewustzijnsinhouden naar bewuste gevoelsinhouden, dat de boven te halen en in een proces van muziek vormt. In de muziek is iets beleving alsnog te verwerken en op aan de hand dat met woorden niet te lossen. De muziek komt daar in duidelijk kan worden gemaakt. Om- het geheel niet meer aan te pas." dat iemand bepaalde intenties niet kan verwoorden, wordt muziek geschreven. "Muziek dringt ergens et begrip 'trauma' of 'crisis' binnen waar het woord niet komen speelt een belangrijke rol in kan", zegt Etty Mulder. "Dat is ook uw boek, zowel waar het de parallel met het Orpheus-verhaal. gaat om een persoonlijke crisis als om Orpheus dringt binnen in de onder- een crisis van de cultuur. wereld, via de macht van de muziek. "Dat klopt, ja. Dante schrijft bij-

H

VU-MAGAZiNE—APRIL 19

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen