VU Magazine 1988 - pagina 474

D

Werkkamer van Domeia Nieuwenhuis met op de achtergrond een beeldje van Jezus.

omela's activiteiten als leider van de socialistische beweging bestonden uit het houden van redevoeringen en het redigeren van het blad Recht voor Allen. Dat kwam in de beginjaren moeilijk van de grond omdat het verzet ertegen groot was. Domeia kon het blad financieel draaiende houden vanwege zijn familiekapitaal. Daar speculeerde hij ook mee, maar met als enig doel de socialistische beweging aan geld te helpen. Uit solidariteit met de arbeiders, of uit een soort schuldgevoel, werd het gezin Domeia Nieuwenhuis vegetarisch en werd geen alcohol gedronken, of gerookt. Dat was trouwens ook veel gezonder, zo redeneerde Domeia. Steun kreeg hij ook van Multatuli, de schrijver van de Max Havelaar. Al eerder had Multatuli een preek van Domeia Nieuwenhuis aanbevolen in een van zijn vele voordrachten. En toen zijn derde vrouw overleed - ook in het kraambed - bood Multatuli aan een van zijn kinderen bij zich te nemen. De gebeurtenissen rond Recht voor Allen namen een tragische wending toen Domeia Nieuwenhuis werd beschuldigd van majesteitsschennis. In het blad had een - niet ondertekend - artikeltje gestaan waarin de spot werd gedreven met Koning Willem III. Al eerder hadden de socialisten een cynische grap met de koning uitgehaald. In Amsterdam verschenen aanplakbiljetten waarop was te lezen dat de koning, begaan met de ellende van het volk, afstand deed van zijn jaarlijks tractement a f 600.000. Hij sloot vrede met Atjeh, schafte het staande leger af en voerde een volksmilitie in. Hij deed afstand van de kroon voor zijn nakomelingen en ontbond de Kamers om het volk een beslissing te doen nemen omtrent de regeringsvorm. Een ware terreur volgde toen men begreep dat deze aanplakbiljetten uit de koker van de socialisten kwamen. Veel socialisten werden vervolgd en de politie greep hard in bij hun bijeenkomsten. Toen een jaar later het bewuste stukje in Recht voor Allen verscheen, was de maat vol, Domeia Nieuwenhuis werd aangeklaagd, hoewel hij niet de schrijver was. Hij wilde zich echter niet aan de straf onttrekken. De rechtzitting was een farce omdat de president hem het recht ontzegde getuigen a décharge te horen en hem meerdere malen het woord ontnam. Hij werd tot een jaar gevangenisstraf veroordeeld. Spontaan boden twaalf Friezen aan elk een maand voor hem te zitten, maar dat aanbod wees hij ontroerd van de hand. Hij zou zijn gevangenisstraf zélf uitzitten,

D

e autoriteiten voorzagen echter niet dat Domeia Nieuwenhuis' gevangenisstraf hem tot een martelaar zou maken. Dat bleek heel duidelijk in 1888, Toen kwam Domeia als vertegenwoordiger van de Sociaal Democratische Bond in de Tweede Kamer, Het feit dat hij deze Kamerzetel veroverde is interessant in het licht van het feit dat arbeiders toen geen stemrecht hadden, Hoe kwam hij dan toch in de Ka20

mer? De verkiezingen in het Friese district Schoterland werden door drs, Johan Frieswijk in 1988 aan een politicologische analyse onderworpen. Tegenkandidaat van Domeia Nieuwenhuis was de liberaal Bernard Heldt, Deze was in voorgaande jaren nauwelijks opgekomen voor de belangen van de arbeiders. Er was ook een anti-revolutionaire kandidaat, de landbouwer L,W, de Vries. In de eerste ronde - er was toen nog een districtenstelsel - behaalden Heldt en Domeia Nieuwenhuis de meeste stemmen. De Vries viel af, en de anti-revolutionairen moesten bepalen aan welke kandidaat zij in de tweede ronde hun stem zouden geven, In het naburig district Wolvega ventileerde de anti-revolutionaire kandidaat meningen die niet onderdeden voor die der socialisten. Dit, én een stemadvies van Abraham Kuyper om géén mensen te kiezen die zich tegen hen zouden keren ("Meer winst is er voor de doorwerking van onze beginselen, in menig opzicht door de keuze van Domeia Nieuwenhuis, dan van een liberalen kandidaat,") leidde uiteindelijk tot de overwinning van Domeia Nieuwenhuis, Lange tijd heeft in de AR-partij het idee geleefd dat de AR-kiezers, door zich van stemming VU-MAGAZINE—DECEMBER 1

/

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen