VU Magazine 1993 - pagina 323

Peter Burger

PC. Paardekooper Hij is verrukt van de eeuw^enoude w^oorden die h e t Antwerps bewaart en n o e m t h e t tegeHjkertijd een smerig taaltje. " I k b e n een gespleten persoonlijkheid." Gesprek m e t een taalpoliticus z o n d e r partij.

mmmasmmt

"Ik wandelde een keer door Kortrijk toen er een auto naast me kwam rijden. Raampje open: 'Mesjeu! Noe sjersjon uun restorante!' Wat zou dat zijn, dacht ik, une restaurante? Een vrouw die schilderijen restaureert? Maar die kende ik niet in heel Kortrijk. Ja, het waren natuurlijk Nederlanders! Ik zei: 'Jullie zijn zeker Nederlanders.' Ja, maar we dachten, we zijn hier in Bels, dus we zallen maar Bels praten.' Dat zijn Nederlanders. Zo maak je je toch onsterfelijk belachelijk?" Nederlanders minachten hun moedertaal en overschatten hun talenkennis. Dat is de mening van prof. P.C. Paardekooper (1920): eminent grammaticus, bevlogen ABN-apostel, omstreden spellinghervormer, fanatiek bestrijder van het moedertaalmasochisme in Nederland en Vlaanderen. Taalkundige én taalpoliticus. "Maar dat zijn twee totaal verschillende dingen." Zijn wortels - wie hem op de kast wil jagen, moet zeggen: zijn roots - liggen in Zuid-Holland. "Ik ben een Hollandse jongen, geboren in Zoeterwoude, uit een Zoeterwoudse vader en een Leidse moeder, die mij een licht dialektisch gekleurde taal geleerd hebben, denk ik. Ik heb dus van huis uit een Hollandse norm meegekregen. In opstellen op de middelbare school schreef ik 'me jasje'. Na mijn afstuderen ben ik leraar in Roermond geweest, na de oorlog ben ik naar Leuven gegaan en vanaf 1970 was ik hoogleraar in Kortrijk. Door die heilzame verplaatsing leer je natuurlijk de relativiteit van de Hollandse norm inzien." Taalkundigen kennen Paardekooper in de eerste plaats als de schepper van een geheel eigen grammatica, een strikt formele manier om zinnen te ontleden. Deze 'methode-Paardekooper' is het uitgebreidst beschreven in een boek dat in 1963 nog 213 bladzijden telde, maar in opeenvolgende edities uitdijde tot 974 bladzijden in 1986: de 'Beknopte ABN-syntaksis'. "Beknopt" is geen valse bescheidenheid: zelfs een volledige beschrijving van de hoofdzaken zou Paardekooper al enkele eeuwen kosten. Veel afzonderlijke v/oordgroepen en constructies analyseerde hij in artikelen die hij later in zijn 'Beknopte' verwerkte, zoals "Een schat van een kind", "Stommeling dat je bent" en "Voor een prof is ie vrij dom". Veel van deze constructies, zoals "Kinderen is ze dol op", werden door ande-

re taalkundigen verwaarloosd omdat ze te exclusief bij de spreektaal hoorden. Paardekooper trekt zich niets aan van dergelijke onderwijzerstaboes en schrijft consequent "Kloeke z'n boek", "niks", "het enigste uitgangspunt" en zelfs (is er dan niets heilig?) "groter als". "Ik schrijf zoals ik praat." "Groter dan", zegt hij, is een kunstmatige vorm die spraakkunstenaars in de zeventiende eeuw hebben proberen in te voeren, maar tevergeefs. Met voldoening kon Paardekooper al menig tegenstander betrappen op het gebruik van "even groot dan". Behalve een man van de wetenschap is Paardekooper een geboren didacticus. Hij bewerkte zijn methode voor schoolgebruik in boeken met wervende titels als 'De ontleedkundige les' en 'De taaitovenaar' en ging ook als een standwerker op pad om zijn grammatica aan de man te brengen. Een man met een missie. Na zijn emeritaat in 1986 keerde Paardekooper uit Vlaanderen terug naar zijn land van herkomst. Als "privaatdocent buiten bezwaar van 's rijks schatkist" geeft hij nu onder meer een cursus "Grammatica zonder tranen" aan Leidse eerstejaarsstudenten Nederlands. Hij kan het lesgeven niet missen: "Kinderasempjes houden de meester jong." Paardekoopers ABN is inderdaad - zoals dat volgens hem hoort - niet precies te localiseren. Hoogstens bevat het een zweem van een Vlaamse intonatie. Behalve algemeen beschaafd is zijn stem uiterst wendbaar: tijdens het interview imiteert hij Westvlaamse dialektsprekers en Randstadse platpraters, hij stottert en monkelt, davert ex cathedra en laat zijn stem dalen tot een gefluister-voor-degoede-verstaander dat na afloop op de band niet meer terug te vinden is. Toch blijven er op die band genoeg krachtige meningen over. Over collega-taalkundigen ("de sociolinguïsten willen het ABN afbreken"), over de agressieve Franse taaipolitiek en over zijn haat-liefdeverhouding met dialekten. "Ik ben een man van krasse uitspraken." Paardekooper: "Tegen rassendiscriminatie houden Nederlanders betogingen met fakkels, bij discriminatie op sekse of seksuele aanleg springen ze

13

v u MAGAZINE SEPTEMBER 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen