VU Magazine 1993 - pagina 63

de afweging niet meer. Soms heb je juist een emotionele steUingname nodig om in zuiverheid je standpunt te kunnen bepalen." •

Hoe komt het dat politici hun taalgebruik zo doorspekken met vakjargon? "Het vakjargon is de tirannie van deze tijd. Het heeft een zeker nut voor specialisten om snel met elkaar te kunnen communiceren. Maar de slechte kant van het vakjargon is dat men zich kan afschermen van de invloed van een ander. Vakjargon komt vaak niet van de politici zelf, maar van de sector waarin ze opereren; bij W V C hanteren ze een ander jargon dan bij Landbouw. De beleidstaal van een departement is een manier om de sector te beschermen tegen de kritische belangstelling van de pers, de burgers in het algemeen, en van concurrerende departementen. Politici die het vakjargon van een departement overnemen kunnen de taal voor machtsdoeleinden gebruiken en zich aan maatschappelijke controle onttrekken. Ik vind het een verwerpelijke zaak dat een debat over het financieringstekort alleen maar te begrijpen is door financiële specialisten. De gewone burger gaat het boven de pet. Het beleid krijgt op die manier iets willekeurigs. In mijn boek noem ik die onbegrijpelijkheid als een oorzaak van de verslechterende belastingmoraal. Dat is een beetje speculatief, maar het zou best kunnen." H

Wordt het vakjargon ook niet kwistig gehanteerd om een imago van deskundigheid te verspreiden? "Door vakjargon geef je als politicus het signaal: ik ben serieus met de zaak bezig. De televisiekijker denkt al gauw: het ligt aan mij dat ik de politicus niet begrijp. Ik heb het verhaal van Lubbers geanalyseerd wat hij in de Kamer hield over het miHeubeleid en het reiskostenforfait. Er viel geen touw aan vast te knopen. Hij had het over een cijferbrief en een kaderbrief, maar wie weet wat er in die brieven staat? Het lijkt onverstandig van Lubbers om zulke taal te bezigen, maar misschien was het toch wel slim.

^^Misschien verdienen we het wel dat politici onbegrijpelijk jargon uitslaan omdat we zo weinig prijs stellen op politici die zich helder uitdrukken. ^^

Door het gebruik van vakjargon bevestigde Lubbers zijn imago van zorgvuldig politicus met verstand van zaken. Dat imago heeft hij niet zomaar aangereikt gekregen. Lubbers is inderdaad een van onze beste politici, iemand die goed geïnformeerd is en zeker op het terrein van de economie knappe analyses kan maken. Als zo'n vertrouwensrelatie tussen politicus en burger bestaat, kan het gebruik van vakjargon het signaal geven: het zit allemaal wel goed. Net zoals ik mijn dokter vertrouw en niet al zijn aRvegingen hoef te weten. Het wordt wel een probleem als het vertrouwen ontbreekt. Dan •wil je precies \veten wat de argumenten zijn. "Ik denk wel dat mensen die gewoon kunnen praten over complexe zaken, meer impact hebben. Het is verbluffend hoe groot de invloed van Van Mierlo is. Ik lees altijd zijn bijdrage aan de Algemene Beschouwingen. Het gaat steevast over de grote wereldproblemen en wel op zo'n manier dat het voor iedereen te volgen is. Het jargon is er zorgvuldig uitgemieterd. Volgens mij is dat een van de redenen dat D'66 zoveel kiezers heeft. In alle politieke partijen zie je mensen die het vermogen hebben om het jargon te ontstijgen. Marcel van Dam was bijvoorbeeld een extreem begaafde retoricus." £

Toch worden die begaafde retorici vaak met wantrouwen bekeken en van demagogie beschuldigd. "Het is een beetje verdacht als je goed uit je woorden kunt komen. Van Riel was een briljant spreker die een zaal op de stoelen kon krijgen. Toch is hij in de W D een tikkeltje marginaal gebleven. Marcel van Dam is er, denk ik, uitgewerkt omdat hij te handig was. Die retorische kwaliteit roept afkeer en afgunst op bij mensen die minder verbaal begaafd zijn. Het is niet moeiHjk je van zulke mensen te distantiëren vanwege de slechte reputatie die retoriek bezit. Terwijl het toch om kleurrijke figuren gaat die belangrijke dingen te melden hebben. Ze nemen duidelijke standpunten in waarover je kunt nadenken en van mening kunt verschillen. Ze dragen iets inhoudehjks aan het politieke debat bij, iets dat verloren gaat als de voornaamste zorg is: hoe houden we de coalitie bij elkaar? Maar misschien krijgen we wel de poHtiek die we verdienen. Misschien verdienen we het wel dat poHtici onbegrijpelijk jargon uitslaan omdat we zo weinig prijs stellen op politici die zich helder uitdrukken." Behalve vakjargon onderzoekt Willem Witteveen metaforen. "De metafoor", zegt hij, "is interessant o m een idee te verwoorden of aan te kleden. Een sterk voorbeeld dat ik onlangs tegenkwam is wat Koos van Zomeren opmerkte over het leegvissen van de Waddenzee. Hij schreef: "Tevreden mensen aan het begin, tevreden mensen aan het eind, en een hele keten van radeloze dieren er tussenin." Door zo'n metafoor van de keten zie je alles ineens helder

17 v u MAGAZINE FEBRUARI 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen