VU Magazine 1993 - pagina 103

kunnen worden gedwongen aan het maken van een DNA-afdruk mee te werken, wanneer op het misdrijf een maximale gevangenisstraf staat van acht jaar of meer. A.D. Kloosterman, van de afdeling Serologic van het Gerechtelijk Laboratorium, verwacht dat het aantal tests tegen die tijd zal stijgen tot twee-, driehonderd per jaar.

Rampen O o k buiten de rechtszaal heeft DNA-fingerprinting grote mogelijkheden. Z o kan de techniek ook helpen bij de identificatie van slachtoffers na ernstige rampen. Identificatie met andere persoonlijke kenmerken - geslacht, gebit, lengte, bezittingen en dergelijke - is weHswaar vaak sneller, maar wanneer van de slachtoffers nauwelijks gegevens beschikbaar zijn, kan de vingerafdruk uitkomst bieden. Van de slachtoffers van de vliegramp in de Bijlmermeer, in oktober vorig jaar, is één met DNA-technieken in Rijswijk geïdentificeerd. Daarnaast was het laboratorium behulpzaam bij de lugubere taak van de clustering: het bepalen welke stoifeHjke resten wel, en v/elke niet tot één en dezelfde persoon hebben behoord. Toen in december een Martinairtoestel in Faro neerstortte, hoefde het laboratorium niet in actie te k o men; aan de hand van de lijst met vermisten en hun kenmerken bleek identificatie langs de ouderwetse weg goed mogelijk. Overigens zijn de mogelijkheden voor genetische identificatie juist bij calamiteiten als die in de Bijlmer, beperkt. Want hoewel D N A een behoorlijk stabiele chemische verbinding is, die lang intact kan blijven - er zijn zelfs DNA-fragmenten uit Egyptische mummies geïsoleerd zijn er situaties waarin de stof snel uit elkaar valt: bij verhitting. Lichamen die lange tijd in een vuurzee hebben gelegen, zijn daarom soms niet meer te identificeren. In het geval van de Bijlmerramp, zegt Kloosterman, is dat uiteindelijk toch meegevallen: met de modernste methode, de polymerase-kettingreactie, bleek ook uit zwaar verbrande lichamen D N A te isoleren. Een andere voorwaarde voor een succesvolle identificatie is dat ook D N A van naaste familieleden van het slachtoffer beschikbaar is. Ouders en hun kinderen zijn, bijvoorbeeld.

Een laborant toont een 'DNA-vingerafdruk', verkregen uit een spermaspoor gevonden in het ondergoed (in de verzegelde plasticzak) van een slachtoffer van verkrachting, die justitie rechtstreeks naar de dader kan voeren.

voor de helft van hun genetische achtergrond identiek. En uiteindeHjk bestaat de DNA-test altijd uit een vergelijking tussen twee monsters, zoals bij de gewone vingerafdruk altijd twee huidpatronen naast elkaar worden gelegd.

Juridisch vacuüm Juist omdat zonder vergelijkingsmateriaal geen identificatie mogeHjk is, worden tegenwoordig in verschillende landen bestanden aangelegd waarin de genetische vingerafdruk van veel mensen v/ordt bewaard. Zoals de pohtie nu al over grote aantallen gewone vingerafdrukken beschikt - alleen al de FBI bewaart er in Washington zo'n 165 miljoen zo zullen in de toekomst ook steeds vaker de DNA-gegevens van potentiële verdachten worden opgeslagen. De Amerikaanse staat Virginia, die in dit opzicht voortvarend optreedt, heeft een database van genetische vingerafdrukken die jaarlijks wordt aangevuld met gegevens van 25.000 mensen. In theorie biedt zo'n massale opslag duizelingwekkende mogelijkheden. In Groot-Brittannië is door een parlementaire commissie serieus het idee overwogen om van alle mannen een DNA-profiel te maken, zodat elke verkrachtingszaak in een m u m van tijd opgelost kan zijn. Zover zal het voorlopig wel niet k o men. Maar individuele burgers hebben in Engeland al wel lange juridische gevechten geleverd om hun ge-

netische informatie uit poHtiecomputers te krijgen, nadat zij als verdachte van een misdrijf waren geschrapt; door gebrek aan wetgeving opereren de politiekorpsen in een juridisch vacuüm. O o k in Nederland ligt nog niets vast over het in computers bewaren van de genetische vingerafdruk. Het G e rechtelijk Laboratorum zou dat wel graag wiUen, maar mag nog niet. Wel bewaart het laboratorium het originele streepjespatroon van elke test. Maar dat, zegt Kloosterman, is alleen om de resultaten opnieuw te kunnen onderzoeken wanneer een zaak ooit heropend zou worden. Toekomstpessimisten zien in het opslaan van de genetische gegevens graag een nieuwe variant van de Big-Brother-gedachte: de overheid die haar burgers, zelfs tot en met hun erfehjke achtergrond, met grote precisie volgt. Die vrees is echter wat overdreven - er is geen principieel verschil tussen het opslaan van een genetische en een gewone vingerafdruk; ook die laatste is immers volstrekt individueel. Belangrijk is bovendien dat de opgeslagen informatie, net als de gewone vingerafdruk, alleen geschikt is voor identificatie-doeleinden. Omdat bij de methode doorgaans gebruik wordt gemaakt van betekenisloze stukken D N A , die in het lichaam geen bekende functie hebben, valt uit de genetische vingerafdruk niet af te leiden of iemand rood of bruin haar heeft - laat staan of iemand een verhoogde kans heeft om ziek, gek of verslaafd te worden. In de toekomst kan informatie daarover wel uit het D N A komen - men spreekt al van het 'genetisch paspoort' - hetgeen grote gevolgen voor de levens van mensen kan hebben. Maar daarvoor zijn dan wel complete UchaamsceUen nodig.

13

v u MAGAZINE M A A R T 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen