VU Magazine 1993 - pagina 13

VOORUITGANG en voorzitter van de Algemeene Nederlandsche Diamantbewerkersbond, gaf in 1900 aan de architect Berlage de opdracht een vakbondsgebouw te ontwerpen. O o k schakelde hij de schilder Richard Roland Holst in, voor het verfraaien van het interieur. Polak koos bewust voor Berlage en Roland Holst omdat die net als hij socialist waren. Zij zouden begrijpen waaraan een vakbondsgebouw moest voldoen. Het moest kracht en macht uitstralen, daarom is de gevel zo imposant geworden, en het moest bijzonder fraai zijn, want Polak wilde de arbeiders belangstelling bijbrengen voor kunst en cultuur. Zo is het leven van de gewone 'werkman' er uitgebeeld in prachtig glas en lood. In een folder lees ik dat Berlage gebouwen "voor het volk" wilde maken. Hij wees de overdadige negentiende-eeuwse bouwstijlen af en koos voor soberheid, staat er. Toch kan ik het gebouw absoluut niet sober vinden. Het is kleurig, afwisselend en zelfs wat tierelantijnig. Op de tweede, de bovenste, verdieping bekijk ik de vaste collectie. (Dat is het niet helemaal, volgens de cassière gaat hy op een nader te bepalen moment weg. "Er komt wel weer eens wat anders.") Die vaste collectie gaat over van alles. Over leven en werk van Henri Polak. Over de geschiedenis van de diamantbewerkersbond. Over de geschiedenis van de vakbond in het algemeen. Over de diamantindustrie. Over tuberculose. Het is een zootje, maar dat is ook de charme van het museum. Er is allerlei grappigs te zien, bijvoorbeeld een collectie ansichtkaarten, 'prentbriefkaarten', uit 1910. Stuurde je destijds vakantiegroeten naar de vakbond? denk ik suffig. Dan lees ik dat m 1910 negenduizend diamantbewerkers voor het eerst m hun leven, onbetaald, een week vakantie hadden gekregen. Stapels prentbriefkaarten kreeg voorzitter Henri P o lak van zijn dankbare leden. Uit Brussel, uit Koblenz, veel uit Lochem, maar Valkenburg was favoriet. In Zandvoort heeft een diamantbewerker gekozen voor een kaart van 'Trijntje de Badvrouw'. Een vrouw met witte kanten muts die op het strand staat te wringen boven een wastobbe. 'Ter herinne-

ring aan den, eerste algemeenen vacantieweek', staat achterop de kaarten of, jovialer, 'Leve de vacantie!"

Eenjaar later, in 1911, is het grootste feest uit de geschiedenis van de vakbond gevierd, de invoering van de acht-urige werkdag. "Arbeiders ziet wat organisatie vermag, zij bracht ons den acht-urendag", j u i chen de affiches. Wat Hgt daar nu weer, een walkman avant-la-lettrel Het is het gehoorapparaat van Henri Polak, van wie we ook famihekiekjes te zien krijgen. Het lijkt of er een beetje wanhopig is gezocht naar beeldmateriaal waarmee de geschiedenis van de vakbond geïllustreerd kan worden. Een röntgenfoto van een long van een tuberculosepatiënt en foto's van het sanatorium Zonnestraal visualiseren het thema 'tbc was een groot probleem'. Er is een videoapparaat dat door de bezoeker met een druk op een rode knop kan worden aangezet voor een vier minuten durend filmpje. Ik zie een optocht van arbeiders die ontbrandt in een groot feest. Men zwaait met hoeden en hijst elkaar op de schouders. Er worden schalkse toespraken gehouden. Dat meen ik te zien, want geluid is er niet. Ik draai aan de rode knop, maar niets. Dat kan niet de bedoeling zijn, want kijken naar toespraken die je niet kunt verstaan is erg gek. Naast het videoapparaat hangt een grote plaat van een schreeuwende Mussert. Die plaat illustreert de m e dedeHng "Henri Polak was fel antiNSB". Na het bekijken van de vitrines over diamantbewerking daal ik via het prachtige trappenhuis af naar de eerste etage waar - tot half januari - een tentoonstelling van internationale vakbonds-affiches te bezichtigen is. Het zijn er heel veel en ze zijn wel intrigerend. Een Chinees affiche waarop alleen een soort langwerpige, pokdalige aardappel te zien is en Chinese tekens. Waar zou dat over gaan? Mooie affiches zijn er niet veel gemaakt in vakbondskringen. Sommige doen pijn aan je ogen: een foto van een blij gezin, in truttige vrij e-tij dskleding, staande in een onnatuurlijk groen weiland tegen een kunstmatig blauwe lucht. "Sonndesaarbecht (zondagsarbeid? rb), Nee Merci!"

Een curieus museum. In de kelder kun je koffie krijgen in het 'literair café'. Daar worden bijeenkomsten gehouden rond schrijvers en beeldende kunstenaars. Begin februari zal A.F.Th, van der Heijden er bijvoorbeeld passages voorlezen uit zijn romancyclus, die betrekking hebben op arbeiders. Die zal hij dan "in een groter verband plaatsen", belooft de aankondiging. Aan de muren van het café hangen werkelijk foeilelijke collages die fabriekstaferelen voorstellen. De kunstwerken dragen namen als 'De plaatsnijmachine' en 'Confrontatie met drie vliegtuigneuzen Fokker'. Voor vijfduizend gulden per stuk zijn ze te koop. "Hebt u de vergaderzaal wel bekeken?" vraagt de grijze dame als ik wil vertrekken. Dat had ik nog niet gedaan en ze loopt met me mee. "Hier zijn natuurlijk heel wat dikke sigaren gerookt", vertelt ze knus. In de grote vergaderzaal hangen schilderijen van Richard Roland Holst, naar aanleiding van 'opruiende' vakbonds-spreuken. "Wie hooger klom helpe den makker die achterbleef een stap omhoog." Vol trots toont de grijze dame de nieuwste aanwinst van het museum. Een paar weken geleden bleken bij een restauratie de muren van de vergaderzaal dubbel te zijn. Achter de panelen met de schilderijen van Roland Holst kwam een muur te voorschijn versierd met andere schilderijen. "Het zou dus best kunnen dat in het hele gebouw achter de muren schilderijen verstopt zitten", glundert ze. De panelen met arbeiderstaferelen van Roland Holst staan nu op de grond zodat bezoekers de vondst kunnen bekijken. De muurschilderingen zijn niet van het niveau van Rembrandt, maar de euforie over de ontdekking ervan kan ik goed begrijpen.

Nationaal Vakbonds Museum, Henri Polaklaan 9, Amsterdam; tel. 020-6237331; geopend op dinsdag tot en met vrijdag van 11 tot 5 en op zondag van 1 tot 5.

11 VU MAGAZiNÊ JANUARI 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen