VU Magazine 1994 - pagina 34

sers maken van het willekeurig vaststellen van de lengte van een kalenderjaar; een praktijk waarmee men gemakkelijk wat extra belastingen kon innen. Het begin van een maanmaand wordt daarbij bepaald door het juist zichtbaar worden van de maan nadat het nieuwe maan is geweest. Aangezien de lengte van de maanmaand niet constant is, maar op een vrij ingewikkelde wijze over een periode van bijna negentien jaar varieert, is het vooruit vaststellen van het begin van de maanden een tamelijk complex astronomisch probleem. Die complexiteit geldt ook voor de voorschriften volgens welke men op zeer bepaalde tijden in de richting van Mekka moet bidden. Het betreft hier belangrijke uniformerende en disciplinerende maatregelen voor een volk dat bezig is zich aan een nomadisch bestaan te ontworstelen. Voor wie niet dagelijks een weerkaart op televisie ziet, is bidden in de richting van Mekka gemakkelijker gezegd dan gedaan. O m moskeeën in de juiste richting te kunnen bouwen, moet de positie van de bouwplaats ten opzichte van Mekka exact worden vastgesteld.

Machtspolitiek

32 v u MAGAZINE JANUARI 1994

Dergelijke positiebepalingen zijn ook nodig voor het maken van kaarten. Het vaststellen van lengte- en breedtegraden kan alleen nau\vkeurig plaatsvinden, door de eigen positie ten opzichte van de sterren te meten. Zo zal iemand die op de noordpool staat de poolster recht boven zich zien, terwijl iemand die zich elders op het noordelijk halfrond bevindt dat hemeUichaam onder een bepaalde hoek aan de hemel ziet staan. O p basis van deze hoek is de positie ten opzichte van noordpool en equator vast te stellen. Voor de nauwkeurige berekening van die positie zijn echter wiskundig specialismen als boldriehoeksmeetkunde oftev/el trigoniometrie nodig, waarin de Arabische wetenschappers dan ook goed thuis waren. Met behulp van trigoniometrie zijn, bij driehoeken op bolvormige lichamen waarvan de lengte van een zijde en de hoeken bekend zijn, in principe de lengtes van de resterende zijden te berekenen. En dat is van groot belang wanneer zo'n te berekenen zijde de afstand tot Mekka is. Het andere probleem waarvoor Arabische astronomen zich gesteld zagen,

was het nauwkeurig bepalen van de gebedstijden. Tegenwoordig wordt de uiterst nauwkeurige atoomklok gebruikt en geven radio- en satellietverbindingen bij voortduring de enig juiste tijd door. Bij de destijds gehanteerde waterklokken, kon de gehanteerde tijd slechts via astronomische observaties gecontroleerd en gecorrigeerd worden; bijvoorbeeld door twaalf uur 's middags als lokale tijd te definiëren als het moment waarop de zon zijn hoogste positie aan de hemel inneemt. O m op andere tijdstippen van de dag en nacht de tijd te kunnen aangeven is boldriehoeksmeetkunde nodig, en dient men te beschikken over tabellen met sterrenkundige waarnemingen.

Astrologie, een belangrijke stimulus voor Arabisch astronomisch onderzoek, was in de Middeleeuwen veel meer geaccepteerd dan nu. Uitgaande van de waargenomen invloeden van de zon en de maan op het aardse leven - zoals eb en vloed, de seizoenen, ons humeur - leek het immers niet zo vreemd te veronderstellen dat de stand van de hemellichamen invloed op de mens zouden kunnen hebben. Maar om voorspellingen te kunnen doen moest op z'n minst de loop van de diverse hemellichamen nauwkeurig in kaart worden gebracht. Wie eenmaal astrologische kennis had opgedaan, hield daarmee uiteraard een belangrijk machtspolitiek instrument in handen, of het nu

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen