VU Magazine 1994 - pagina 214

sS*»"

TWISTEN OVER SMAAK nadenken over haar antwoorden. Maar als het gaat over het gemak waarmee kunstminnaars zich verheven voelen boven kitschconsumenten, wordt ze fel. Verontwaardiging over die valse vanzelfsprekendheid was een van de drijfveren om de dissertatie te schrijven waarop ze in december 1993 m Groningen promoveerde: 'Literaire intolerantie. Een onderzoek naar het hoe en waarom van het verschil tussen 'echte' en 'triviale' literatuur (en kunst)'. Let op de aanhalingstekens: de strekking van Laurenses proefschrift is dat er geen objectieve gronden zijn om uit te maken welk boek 'echt' literair is en welk boek niet. Ze werkte er zes en een halfjaar aan (stelling acht: "Het schrijven van een proefschrift is voor alles een beproeving van het karakter").

Verlichting

R o m a n s woorden streng in tvi^ee stapels verdeeld: die voor fijnproevers en die voor keukenmeiden. Tussen Kafka en kasteelroman gaapt een onoverbrugbare kloof. Maar is die tweedeling w^el zo vanzelfsprekend als ze lijkt?

0

e arrogantie van literatuurliefhebbers die neerkijken op de Bouquetreeks en dus ook op de lezeressen daarvan. De neiging om aan Cultuur en Hoge Literatuur een exclusief tintje te geven. Die hoogmoed, daar ergert ze zich aan. Marijke Laurense (1957) spreekt langzaam, neemt de tijd om het juiste woord te zoeken en moet vaak diep

Laurense is zelf altijd een veellezer geweest, al is de literatuur haar niet met de paplepel ingegoten: "Als kind las ik alles, de hele jeugdbibliotheek. 'Pitty op kostschool', 'Joop ter Heul', 'Wiplala', sprookjes... O p de middelbare school wilde ik 'echte' literatuur lezen en verslond ik Dostojevski - voor minder deed ik het niet. Maar ik begreep er niets van." Tijdens haar studie Nederlands en literatuurwetenschap raakte Laurense geïntrigeerd - en geïrriteerd - door de hardnekkigheid waarmee literatuur werd opgehemeld en lectuur als laagbijdegronds werd afgewezen. In haar promotieonderzoek zocht ze naar de oorsprong van die tweedeling en ging ze na of de argumenten die ervoor worden aangevoerd nog houdbaar zijn.

De oorsprong van de scheiding tussen hoge en lage literatuur vond Laurense aan het einde van de achttiende eeuw, in het Verlichte geloof in een universeel waardevolle kunst en literatuur. Laurense: "Dan ontstaat de idee dat kunst en cultuur voor iedereen zouden moeten zijn. Voor die tijd had iedere stand zijn eigen cultuur: burgers lazen burgerlijke literatuur, edelen hoofse literatuur. Maar niemand maakte zich daar druk over. De burgers hoefden niet verheven te worden naar het niveau van de adel. Pas in de Verlichting kwam het idee op dat iedere burger moest deelnemen aan de ' h o ge' cultuur," Maar tot de teleurstelling van de verlichte volksopvoeders wilden de mensen helemaal niet lezen wat goed voor hen was. "In de Verlichting ontstond de idee van een algemene cultuur, maar in de Verlichting kon ook een cultuur ontstaan die daar tegenin gmg. Veel mensen leerden lezen en hadden tijd om te lezen: een ideaal moment om de Verlichting te verspreiden dus. Maar die mensen hadden ook de gelegenheid om dingen te lezen die helemaal niet zo verlichtend zijn. Ze namen in plaats van een filosofisch boek liever een piratenverhaal - aan het eind van de achttiende eeuw kwam ook de roman op. Dat was een doorn in het oog van de verlichters: zo bleven de burgers geloven in bijgeloof en sprookjes."

Zinnenpril<l<elend Je wordt er geen beter mens van, dat IS een van de argumenten die van oudsher zijn aangevoerd tegen de 'lage' literatuur. Laurense: "Pure ontspanning, lectuur waarvan de le-

37 v u MAGAZINE MEI 1994

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen