VU Magazine 1997 - pagina 43

De massale interesse voor moderne magie en de zogeheten pseudowetenschap staat niet haaks op het sceptische rationalisme, maar vloeit er rechtstreeks uit voort. De moderne consumenten van de paracultuur zijn veelal pragmatisch ingesteld, ze zijn op zoek naar iets wat bij hen past, wat tegemoet komt aan de eigen spirituele behoeften. Ze zijn geen dogmatische sectaristen maar redelijk tolerante geesten; tolerant, bijna op het weeïge af - veel, zoniet alles moet kunnen. Ze karakteriseren zichzelf vaak als 'zoekers' en combineren een open, ondogmatische houding met een zekere lichtgelovigheid. Het is een beetje de houding van de ontdekkingsreiziger die in een andere cultuur alleen maar het exotische wenst te zien; het is de onweerstaanbare charme van datgene wat van ver komt, dat zo veel beter lijkt te smaken dan de bekende, alledaagse stamppot. Wat bij de consumenten en producenten van de paracultuur vooral opvalt is het ontbreken van iedere zendingsdrift. Men heeft niet de pretentie de waarheid in pacht te hebben. Ieder mens moet voor zichzelf maar uitvinden wat goed Voor hem is. Persoonlijk kan ik baat hebben bij een regressietherapie, en terugkeren naar een vorig leven om daar een trauma op het spoor te komen, maar dat wil niet zeggen dat een ander zoiets óók moet doen. Het is maar net waar je baat bij hebt, waar je je goed bij voelt - want 'het goede gevoel' is datgene waar in deze parawereld alles zo'n beetje om draait. Keert iemand die zich met magische praktijken bezighoudt, de moderne, wetenschappelijk gefundeerde wereld de rug toe, zoals je vaak hoort zeggen? Niet echt. De paraculturele zoeker belichaamt in ieder geval één zeer moderne, rationalistisch verantwoorde deugd: nieuwsgierig-

heid. Alleen houdt die nieuwsgierigheid niet op voor de poorten van de wetenschap, maar dwaalt zij soms ver weg naar andere werelden en wil zij nog wel eens, niet door enige kritische zin beteugeld, op hol slaan. Maar nieuwsgierigheid blijft het. Zoveel verschillen het magische en het rationele denken nu ook weer met. Ook de consument van de moderne magie is een kind van de Verlichting. Veel van het moderne magische denken staat niet zozeer haaks op de klassieke Verlichtingsidealen, maar is een radicalisering ervan. In die idealen behoort de mens vrij te zijn, verantwoordelijk voor zijn eigen daden; de mens is niet de speelbal van het lot, nee, ieder mens kan zijn eigen leven vormgeven. Ik dien daarbij vooral op het eigen verstand te vertrouwen. Die persoonlijke verantwoordelijkheid wordt in het 'positieve denken' erg ver doorgevoerd - zodanig dat het rationele m de afgrond van de irrationaliteit wordt geduwd. Niets in de wereld heet toevallig te zijn of per ongeluk te gebeuren; elke gebeurtenis heb je zelf gewild, ook ziekte en andere rampspoed. Met de geest kun je het eigen lichaam volledig in de hand houden, is de gedachte. Met mijn bewustzijn kan ik te allen tijde mijn leven beïnvloeden. En zo'n geradicaliseerde opvatting is onbetwistbaar een vorm van magisch denken, een moderne versie van het geloof in wonderen. In vroeger tijden was de magiër iemand die zich van 'het gewone volk' onderscheidde, hij was in het bezit van ondoorgrondelijke kennis, geheime formules, waarmee hij de werkelijkheid naar zijn hand kon zetten. Tegenwoordig zijn we allemaal zelf huis-tuin-en-keuken-magiérs geworden. Iedereen kan het. Ons tover-

stafje is de wil. Het positieve denken is de hocus pocus waarmee ik de werkelijkheid naar believen kan veranderen. Als ik maar wil, kan ik gezond worden, succes hebben m het werk en bij het andere geslacht in de smaak vallen. Wie een krachtige wil heeft, kan alles voor elkaar krijgen. Niets is onmogelijk. En dat mag met recht een wonder heten. Maar ook van het moderne geloof in wonderen valt pragmatisch gebruik te maken. Het is ongeveer zoals bij de homeopathie; er zijn talloze mensen die hun heil zoeken in homeopathische middeltjes, maar dat doen ze vooral bij relatief onschuldige kwaaltjes als griep en verkoudheid; doorgaans kwaaltjes die uit zichzelf ook wel weer overgaan. Wanneer er iets emstigers aan de hand is, doet men wel iets anders dan alleen verdunde middeltjes slikken. En dat geldt ook voor het positieve denken. Het is niet zo moeilijk om voortdurend te schakelen tussen een magische en een rationalistische manier van denken, tussen een overdreven en een gematigde vorm van persoonlijke verantwoordelijkheid. Wie het denkbeeld dat

wcs

JANUARI/FEBRUARI

1997

43

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen