Ad Valvas 1972-1973 - pagina 114

AD VALVAS

8

8 DECEMBER 1972

EEN VAN DE THEMA'S OP OP MEDIAKONGRES AGORA '72:

KENNISNIVELLERING VIA TNSTRUKTIEVE OMROEP In onze hedendaagse maatschappi) is de honger naar kennis niet bepaald te stillen. Het belangr^kate item is: viTidt het stiUen van die honger naar kennis plaats via de fijne keuken of via een of andere automatiek? Kennis is een divergerende faktor of liever een diskriminerende faktor in de maatschappij. Er moet dan ook demokratisering van de kennis plaats vinden of nog liever: er moet kennissocialisering komen. Dit dient in te houden, dat men individuen tot optimaal kunnen en vermogen aanzet door de daartoe benodigde kennis bijzonder gemakkelijk beschikbaar te maken. Het opheffen van verschillen in kennis zal echter nooit een doel op zich self kunnen zijn. Door het opheffen van verschillen in kennis kunnen andere verschillen zoals die in maatschappelijke positie genivelleerd worden. Het belangrijkste uitgangspunt van een en ander dient te zijn: — ledereen k a n op iedere plaats, op ledere tijd en op iedere leeftijd iets leren, wanneer hij daarin m a a r geïnteresseerd is. — Het motiveren, h e t aanzetten tot ler e n dient als vooronderstelling gehanteerd t e worden. Dit h o u d t in d a t degenen, die belang hebben bij h e t wegnemen van verschillen In kennis, geaktiveerd moeten worden. Dit dient dan niet te gebeuren In de t r a n t v a n : h e t is voor jullie bestwil. Het is voor h e t bestwil van de gehele maatschappij.

Ons onderwijs is krom

De vraag blijft n u : moeten verschillen in kennis genivelleerd worden en hebben de mensen er behoefte a a n ? Het typische van deze vragen Is dat ze ontkennend In de verkeerde volgorde worden beantwoord. Er bestaat geen manifeste behoefte om kennisnivo's t e nivelleren. Moet je d a t dan m a a r zo eigenmachtig als overheid gaan doen? N a t u u r lijk niet, zegt de overheid. E n daarom is ons onderwijs Icrom. I n enige andere landen is m e n blijkbaar meer alert dan hier, d a a r worden allerlei experiment e n ondernomen om onderwijs n a a r de mensen te brengen. Het bekendste voorbeeld is de open universiteit in Engeland. Een belangrijk probleem is echter dat de t e r m universiteit een a a n t a l mensen afschrikt. Een t e r m als open school klinkt al wat vriendelijker in de oren. Een school wekt echter toch nog de indruk van moeten. Het verrichten van onplezierige taken voor je eigen bestwil. Een t e r m als open onderwijs lijkt wat gelukkiger en geeft meteen weer waar h e t om gaat. Open onderwijs betekent, dat iedereen op iedere tijd en leeftijd en op iedere plaats kennis in wat voor vorm ook tot zich k a n nemen. Een andere t e r m yjkt nog meer voor de h a n d t e liggen: totaal onderwijs.

Open universiteit

Een open universiteit in Engeland houdt in, dat er geen selektie plaats vindt via bepaalde toelatingseisen wat voorkennis betreft. Vreemd genoeg werkt dit echter: 'a survival of the keenest' in de hand. De open universiteit richt eich n.l. niet tot iedereen; maar tot haar eigen studenten. Dit houdt in: uitsluiting, selektie op betwistbare kriterla. De studentenpopulatie van de open universiteit bestaat voor ca. 9 pet. uit mensen uit de arbeidersklasse en voldoet daarbij niet aan de verwachtingen. Sinds h e t uitbrengen van de not a : instruktieve omroep, onder de verantwoording van de ministers Veringa en Klompé (10-6-1971) wordt gesproken over de invoering van een instruktieve omroep i n Nederland. Gesteld moet worden d a t een open universiteit slechts zijdelings met instruktie via radio en tv te m a k e n heeft. Vijf tot zes procent v a n h e t totale aanbod van instruktie wordt geboden via radio en televisie Als vooronderstelling dient geh a n t e e r d t e worden d a t radio en televisie twee funkties kunnen vervullen:

1. h e t aanzetten t o t leren 2. h e t ondersteimen van leren.

Versterl(ing mening I n allerlei onderzoeken (o.a Halloran en Schramm) wordt aangetoond dat radio en tv slechts informatie k u n n e n verschaffen, die niet tot meningsvorming leidt. Ze dienen bijzonder goed gestruktureerd gebruikt t e worden bij edukatieve zingeving in h e t maatschappelijk bestel. Een instruktieve omroep mag ü a a i o m nooit een doel op zichzelf zijn. Via een instruktieve omroep kunnen, wanneer zij optimaal funktioneert mogelijkheden verstrekt worden om mensen t e motiveren niet t e berusten in bepaalde verschi'.len in kennis in h e t maatschappelijk bestel. Een instruktieve omroep k a n ook ondersteunen bij h e t tot stand brengen van nivelleringen in kennis en dient d a n ook een onderdeel te zijn van een komplex van maatregelen om bestaande verschillen in kennis op te heffen. Beter Is echter die verschillen in de toekomst zoveel mogelijk te voorkomen. Wanneer vla een instruktieve omroep geen preventieve werking wordt ontfu-;ktioneert, mogelijkheden verschillen op te heffen, d a n Is h e t slechts haarlemmerolie die achteraf wordt ingenomen.

De werkgroep instruktieve omroep op het mediakongres Agor a '72 in Groningen vindt d a t mbt tot de situatie in Nederland een a a n t a l maatregelen1 genomen moet worden om h e t onderwijs voor iedereen bereikbaar te maken. Gedacht wordt' daarbij a a n permanente edukatie en een multi-mediale a a n p a k' o.a. via een open universiteit. Om de diskussie op h e t kongres een stimulans in deze richting te geven heeft de werkgroep vier resoluties opgesteldl die als uitgangspunt voor deze; diskussies dienen. Die werkgroep bestaat uit Hedyf de Boer-d'Ancona (w.m. aan deï UvA (woononderzoek), medewerkster van Teleac en redaktrice van h e t feministische3 blad 'Opzij'; Cees Faber, onderwijstechnoloog a a n de VU;; H e r m a n Freese, lektor theorie3 en praktijk van h e t vormingswerk, RU/Leiden; F r a n s Nieuwenhof, onderwijsdeskundigei (politikoloog) a a n de sociale5 akademle Groningen en voorzitter van de Academische R a dio Omroep (ACRO); Tessel1 Pollman-Schlichting, neerlandikus, lid van h e t VPRO-bestuur en medewerkster van Vrij Nederland (onderwijs); Kees J a n Snijders theoloog (sociale ethiek), assistent van wijlen prof. Posthumus en redaktiesekretarls v a n de hogeronderwljscahiers van de Overlegkommlssie Tertiair Onderwijs (OTO) en Gljs Stappershoef, stafdocent a a n de School voor de journalistiek en voorzitter van de werkgroep wo-hbo v a n D'66.

Open scliool De werkgroep heeft de volgende vier resoluties opgesteld: 1. Er moet binnen zo kort mogelijke termijn een open multimediale edukatieve instelling, open school, opgericht worden. Deze open school biedt edukatieve faciliteiten via radio, televisie, schriftelijk onderwijs, geluidsbanden, videotapes en verder via regionale centra, een mediatheek en een zomerschool. a. I n de eerste plaats begint de open school met veelsoortige experimenten die tot doel hebben kinderen en jongeren uit de zogeheten kultuurarme miljeus positief te diskrimineren. b. I n de tweede plaats biedt de open school edukatieve faciliteiten aan zoveel mogelijk volwassenen, die buiten het kader van het formele onderwijs (school, akademle, universiteit) n a a s t een gehele of gedeelte-

Bijgaand artikel is een preadvies d a t drs. Cees I'aber van h e t Audio-visueel cent r u m van de VU heeft uitgebracht over instruktieve omroep. Het is bedoeld als leidraad voor de sektie 2a, die op h e t media-kongres Agora 72, d a t op 20 en 21 december in het groningse wijkcentriun De '1 ref koel worden gehouden, de sektor instruktieve omroep behandelt. Faber vertegenwoordigt de Vrije Universiteit op dit kongres.

Voorts dient ook in h e t oog gehouden te worden d a t onderwijs geen doel op zich zelf is m a a r een middel om bepaalde veranderingen in h e t kennisnivo, houding en gedragingen van mensen, a a n te brengen, mensen a a n t e passen a a n omstandigheden.

Onderwljsvervreemding Er is hier sprake van ondertvijsvervreemding. Mensen moeten niet aangepast worden aan omstandigheden. Omstandigheden dienen aangepast te worden aan mensen. Op dit moment bepalen sociaal-kuttwrele faktoren vaak op wat voor tijdstip wie uitgeselekteerd wordt. Het onderwijs is veelal t e verbaal gericht. Uit allerlei gegevens (Snow e.a.) is gebleken, d a t kinderen uit de z.g. lagere klassen vaak meer visueel zijn ingesteld. I n h e t onderwijs wordt hierop niet ingegaan. Ze vallen uit de boot op grond van overwegingen, die worden bepaald door leraren e.a. die wel vaak verbaal gericht zijn, ooor h e t systeem waardoor zij leraar zijn geworden. Het aanpassen van onderwijs a a n de problematiek en persoonlijkheid van het individu is een eerste vereiste. Het lijkt er veel op of onderwijs wel mensen k a n veranderen m a a r of d a t onder-

lijke dagtaak kennis willen verwerven, zichzelf verder willen ontplooien en h u n sociale vaardigheden willen ontwikkelen. I n de eerste fase begint de open school m e t h e t bieden van — op h e t hoger onderwijs voorbereidende curricula, — hoger onderwijs curricula in de meest brede zin, en — post-akademische edukp„tieve faciliteiten. Aan gebruik van deze facilitelten worden geen formele eisen betreffende voorkennis, c.q, diploma's gesteld. De eerste fase wordt voorafgeg a a n door onderzoek n a a r de schaal van behoeften a an dergelijke onderwijsfaciliteiten. De meest voorkomende v/orden h e t eerst gevuld. Later worden de edukatieve faciliteiten zo uitgebouwd d a t a a n de diverse wensen en behoeften van zoveel mogelijk Nederlanders en van de samenleVing als zodanig tegemoet wordt gekomen. Onderzoek n a a r de ontwikkelingen van de diverse wensen en behoeften mofet regelmatig h e r h a a l d worden.

WERKGROEP KOMT MET 4 RESOLUTIES c. I n de derde plaats biedt de open school, vooral via de mediatheek faciliteiten a a n h e t formele onderwijs en a a n cent r a voor vormingswerk. TOELICHTING: De ervaringen m e t kompensatieprogramma s vla massa-media voor kinderen en jongeren uit zo geheten kulluur-arme miljeus (denk a a n 'Sesame Street') zijn beslist niet positief genoeg om al meteen met grootscheeps opgezette programma's v a n deze a a r d in Nederland t e starten. Vandaar h e t voorstel om vooralsnog veelsoortige experimenten op dit terrein op te zetten. De engelse en amerikaanse ervaringen met een 'open university' met 'open admission' zijn wel posititief gebleken en deze vorm van 'hoger onderwijs' is relatief goedkoop. Deze faktor

k a n van beslissende betekenis zijn voor een breed opgezet 'tweede-kans-onderwijs' en 'recurrent education'. Om a a n h e t noodzakelijke kriterium van h e t werken op grote schaal te voldoen is h e t gewénst ook België bij de besprekingen over de open school te betrekken.

Tertium 2. De open school staat onafhankelijk van de bestaande omroepen en onderwijsinstellingen en wordt bij eigen wet geregeld. De open school stoelt op de gedachte van een 'tertium'. een samenwerking van bijzonder (konfessioneel en bijzonderneutraal) en openbaar onderwijs, m a a r omroepverenigingen k u n n e n h u n eigen edukatieveof schoolprogramma's uitzenden. Het uitgangspunt van onafhankelijkheid tov de huidige onderwijsinstellingen sluit a a n bij de praktijk van de engelse 'open university'. Woordvoerders van deze organisatie stellen voortdurend d a t onafhankelijkheid noodzakelijk is, wil de Innoverende funktie van h u n 'open university' niet verloren gaan. Het 'tertium' is een omstreden zaak. Maar door de voorgestelde opzet lijkt de invloed van konfessionele en/of ideologische stromingen gewaarborgd.

Plaats

3. De open school heeft h a a r hoofdkantoor op één plaats, bij voorkeur nabij Hilversum en Bussum. I n dit hoofdkantoor bevindt zich o.m. de mediatheek. Over het gehele land bevinden zich centra, waar al dan niet in groepsverband ondersteunende edukatieve faciliteit e n (geluidsbannden, videotapes, boeken, m a a r ook tutoren, adviseurs e.d.) geboden worden. Voor de edukatieve faciliteiten via radio en televisie geldt d a t er resp. een vierde en een derde net gebruikt zullen worden. Deze n e t t e n worden vooreerst ook voor lokale en regionale uitzendingen aangewend. 4. K o r t n a het optreden van h e t komend kabinet moet er een door de overheid benoemde kommissie komen dit in de tijdstermijn van een j a a r tot een voorstel komt om een open school, dwz een open multimediale edukatieve instelling, op te richten. Deze open school moet uiterlijk op 1 januari 1974 a a n h e t werk slaan. P I E T E R BÜCKMANN

Wijs zelf onveranderlijk is. Het onderwijs dient er voor mensen vrijheid van beweging te geven die zij tot dan toe niet hadden. Onderwijs is een middel tot persoonlijke kreatie. D a a r komt nog bij d a t onderwijs niet bepaald moet worden vanuit de behoeften en ideeën van de volwassenen a a n c.q. over een bepaalde toekomstvisie m a a r In grote m a t e ook door de behoeften die kinderen hebben a a n die toekomstvisie. Een belangrijk element Is dat hoe geleerd wordt vaak veel belangrijker is d a t wat geleerd wordt. De manier waarop geleerd wordt is vaak allermlserabelst. Een instruktieve omroep kan hierbij behulpzaam zijn. Ook dient benadrukt te worden, d a t leren een plezierige en niet een uiterst ingewikkelde, zeer serieuze zaak is. Dat probeert men er vaak van te maken.

Vooronderstelling De primaire vooronderstelling dient nu te zijn: Onderwijs is een proces tussen mensen onderling dat als middel gehanteerd wordt om bepaalde veranderingen in de persoonlijke sfeer aan te brengen Dit onderwijs kan plaats vinden op allerlei manieren en bij deze manieren kunnen middelen ingeschakeld worden. Radio en televisie zijn massakommimikatiemiddelen, die eenzijdig gehanteerd worden tot nu toe en die d a n ook slechts behulpzaam k u n n e n zijn om mensen te motiveren zich te Ifiten veranderen of zelf iets te gaan veranderen of om behulpzaam te zijn bij een ander. Onderwijs dient een positieve gerichtheid te hebben doordat h e t open onderwijs is, waarin ieder zijn specifieke kwaliteiten kan ontwikkelen en tonen. Onderwijs dient niet om bestaande strukturen per definitie te kontinueren, m a a r om de basiselementen d a a r v a n bloot t e leggen. Onderwijs dient geen elitevormend maar een persoonsvormend proces in te houden. Het gebruik v a n radio en televisie als elementen in een bewustmakingsproces is zeker aanbevelenswaard. Wanneer n u gegesproken wordt over een instruktieve omroep in de kontekst: 'een instruktieve omroep is een van de middelen om mensen a a n te zetten tot c.q. te helpen bij h e t leren op iedere plaats, op iedere tijd en op iedere leeftijd', d a n is zo'n instruktieve of edukatieve omroep, als onderdeel van totaal onderwijs (dat open onderwijs inhoudt) een zeer urgente aangelegenheid.

Ontwikkelingshulp Wanneer een instruktieve omroep wordt aangepakt als binnenlandse ontwikkelingshulp, dan dient zij er voor om mee t e helpen verschillen in kennis en afstanden tussen mensen t e overbruggen. De werkelijke verschillen zullen echter blijven of nog groter worden. Een instruktieve omroep dient d a n ook een onderdeel t e zijn van een soort instituut ^ voor 'ontwikkelingssamenwerking, m a a r blijft een onderdeel van een kompensatie-instituut. De vraag blijft of kompensatie achteraf gegeven moet worden of vantevoren? Een instruktieve omroep dient dan ook aanvankelijke oorzaken op te sporen. 'Kennis is machf dient getransformeerd te worden tot 'kennis is iets machtigs. iets fijns". Wanneer een instruktieve omroep behulpzaam is bij het plaatsen van automatieken waar een broodje onderwijs kan worden getrokken, dan maakt een instruktieve omroep zich zelf daardoor waar. Er moeten in een zichzelf respekterende samenleving geen mensen met lege magen lopen die honger naar kennis hebben en geen mogelijkheden zien om die honger te stillen en daarom het zwijgen er maar toe doen. Het belangrijkste element is daarom dat broodje onderwijs, dat naar ieders persoonlijke smaak is belegd en overal verkrijgbaar is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen