1906-1907 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 144

130 Noem dat plan, het doel, de orde, een christelijk dogma, voor den natuur onderzoeker, die daarbij inductief te werk gaat, is 't ook 't resultaat van zijn weten, hoe gebrekkig en onvolkomen ook; gelooven en weten is daarbij één. Dit plan geheel te kennen, te vertolken, te ontleden, is de werkhypothese der teleologie, 't Dogma der evolutie is niet resultaat maar aanvang, een begin; een werkhypothese voegt men mij toe ; goed, maar dan geve men haar niet langer uit als het resultaat van ons weten : dat is 't onware. Veel, zeer veel is al werkende ontdekt, doch als werkhypothese was de evolutie-theorie tot dusverre onvruchtbaar. Plan, orde, doel, coördinatie, dat is alles metaphysik! Zeker, dat is 't. Zoo lees ik b.v. bij prof. Woltjer: ,De wetenschap is geestelijk, daar zij waarheid, gewisheid is, een toestand of eene gewaarwording, die rechtstreeks tot het bewustzijn behoort, tot de innerlijke onmiddellijke gegevens der ziel. Toch heeft zij tot voorwerp ook geheel een buitenwereld, die in ruimte en tijd zich uitbreidt en niet onmiddellijk, doch middellijk tot den inhoud van het bewustzijn behoort. Dat is het uitgangspunt voor alle beoordeeling van wetenschap, van haar vermogen en haar waarde. Wij weten niet anders dan door middel van begrippen of liever misschien, van ideeën; deze zijn zoo te zeggen het materiaal, waarmede de wetenschap werkt. De geheele innerlijke en uiterlijke wereld wordt door den geest in den vorm van begrippen en ideeën gebracht om voorwerp van wetenschap te zijn." Een willekeurig voorbeeld wordt tot toelichting gegeven. Zware lichamen in vrijen val doorloopen de ruimte evenredig aan de vierkanten der tijden: ,Hier heb ik klaarblijkelijk alleen met ideeën, met voor den geest aanschouwelijke begrippen te doen. De lichamen, die de ervaring doet kennen, onder de gewone, overal voorkomende omstandigheden, worden niet bedoeld. Van al de eigenschappen die ze kunnen hebben, wordt er ééne genomen, de zwaarte, en alleen in rekening gebracht, ofschoon een lichaam dat alleen zwaar zou zijn, niets meer, niet kan bestaan. ,Lichamen" alleen is reeds eene idee; de ervaring leert mij dit lichaam en dat lichaam, bepaalde lichamen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen