1948 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 22

14 deze de geledingen heeft om in den familiekring genoten te worden, en zodoende een evenredige verdeling waarborgt. Deze optimistische teleologische ,,droom" is wreed verstoord geworden door een natuurverschijnsel, namelijk door de aardbeving, die Lissabon in 1755 voor een groot gedeelte verwoestte. Deze ramp, die door den Zweeds%n ziener S ' w e d e n b o r g was voorzien, had een groten terugslag, ook op het geestelijk leven van de West-Europese mensheid, omdat hier toch een krasse dysteleologie het rustige leven der steedse bewoners had vernield en gestoord. W e l trachtte I m m a n u e l K a n t , die toen in zijn jonge jaren was, nog een kleine brochure te schrijven over het nut van aardbevingen, om toch nog iets van den teleologischen droom te redden, maar dat was toch slechts een zwakke poging en op het eind van deze eeuw was de tijd rijp geworden voor een meer anti-teleologische opvatting van de natuur. In elk geval was de periode van de anthropocentrische teleologie toen langzamerhand volkomen uitgebloeid. De a-teleologische lijn, die toen aan de oppervlakte kwam, begint echter ook reeds in de oudheid bij de Grieken. De Griekse denker D e m o k r i t u s was de filosoof, die het eerst de atoomtheorie heeft opgesteld en van mening was, dat de wereld bestond uit een groot aantal kleine partikeltjes, uit wier afstoting, aantrekking en combinatie alle vormverschijnselen moeten worden verklaard. En deze aantrekking en afstoting wórdt beheerst door natuurwetten, die niet weten van doel of zin of plan. De veelzijdige wijsgeer en arts E m p e d o k l e s , die een zeer geleerd en kundig man was en in de oudheid een stad van de malaria heeft bevrijd door betere irrigatie in de nabije omgeving aan te brengen, heeft getracht een a-teleologische verklaring te geven vaart de verschillende vormen in de levende natuur en zodoende was hij een duidelijke voorloper van D a r w i n en H a e c k e l . Hij heeft, zoals ons L u c r e t i u s in zijn bekende grootse leerdicht heeft medegedeeld, zich voorgesteld, dat in de natuur een groot aantal vormen en combinaties ontstonden, bij voorbeeld mensen met vier benen of met een hoofd op hun buik of hoe dan ook, waarvan alleen de huidige vormen zich door hun doelmatigheid hadden weten staande te houden. Deze ateleologische opvatting van het ontstaan van de levende natuur, heeft eeuwen lang, tijdens het gezag van T h o m a s v a n A q u i n o , gesluimerd en kwam weer naar de oppervlakte toen D a r w i n zijn theorie over het ontstaan van de soorten heeft ontwikkeld. H a e c k e l was de bioloog, die deze darwinistische opvatting maakte tot de hoeksteen van het antiteleologische wereldbeschouwen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen