1963 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 94

63

LOUISE F. J. WOLTJER

hogere zenuwstelsel onderzocht. Hij ontdekte dat men bij een hond door conditionering een relatie tot stand kon brengen tussen een bepaalde uitwendige prikkel en een bepaalde fysiologische reactie, een relatie die daarvóór niet bestond. Zo ontstond in de hersenen van het dier een verbinding tussen bepaalde zenuwbanen, een geconditioneerde reflex 3), Bij overbrenging van deze theorie op de fysiologie van de mens werd aan Pavlov ontleend dat alle levensuitingen teruggebracht konden worden op processen in de hersenbanen, tot reacties op bepaalde prikkels, In principe zou dan met een prikkel iedere gewenste vorm van reactie opgeroepen kunnen worden. Evenals Pavlov bij zijn honden, zou men dan in staat zijn een mens door overmatige prikkeling van de hersenen in een crisistoestand te brengen, waardoor ook bij de mens bepaalde gedragspatronen vervangen zouden kunnen worden door nieuwe gedragspatronen, die radicaal tegengesteld zijn aan de oude, en zelfs oude gedragspatronen volledig uitgewist om daarna de juiste gedragspatronen in het schoongewassen brein aan te brengen. Dat deze hypothese op juistheid berust, bewijst dan vooral de hersenspoeling, aldus deze theorie, terwijl allerlei overeenkomsten tussen Pavlovs behandeUng van honden en de verschillende methoden en stadia van de hersenspoeling worden aangewezen. In feite zijn er echter onvoldoende positieve indicaties om te kunnen concluderen tot een op Pavlov gebaseerde wetenschappelijke fundering van de hersenspoeling. De parallellen tussen de leer van Pavlov en de communistische methodiek, alsmede de methodes van de hersenspoeling bewijzen weinig, want „in the case of any psychiatrie or psychological theory that is reasonably adequate, it would indeed be remarkable if some of its principles could not be discerned in any extended sequence of human behavior" 4). Het is zelfs de vraag of de psychologie uit de school van Pavlov in de Sovjet Unie wel zo'n belangrijke plaats inneemt als vaak aangenomen wordt. Inderdaad bestond aanvankelijk bij de Russische leiders na de revolutie belangstelling voor de onderzoekingen van Pavlov. Voorzover mij bekend is echter uit geen enkele Russische bron bewezen, dat de theorieën van Pavlov de grondslag vormen voor de communistische psychologie of zelfs de propaganda, indoctrinatie en de Sovjet politiek. Maar ook afgezien van deze argumenten pro en contra „Pavlov" is het zeer de vraag of de hersenspoeling inderdaad afdoende verklaard kan worden met behulp van de fysiologische reflexenleer. In deze theorie wordt de mens gedegradeerd tot het niveau van een dier, onderworpen aan dezelfde wetmatigheden als Pavlovs honden. Wan-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen