1963 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 124

94

P. G. SMELIK

wreed en genadeloos te vinden dat het zwakke ten onder gaat en uitgestoten wordt. We moeten ons dan toch echter afvragen of dit niet een zeer anthropocentrische gedachtengang is. We weten dat dit een kwaad is in de menselijke samenleving, maar hierin komt misschien juist tot uiting hoezeer de mens principieel verschilt van het dier. In onrecht, in verstoting, in eenzaamheid, in overheersing kent de mens juist het diepste lijden. Maar kan een dier Ujden? Dat is eigenlijk de beslissende vraag. Zo ja, dan is er veel kwaad in de schepping; zo neen, dan moeten we erkennen dat we bezig zijn geweest veel typisch-menselijks in het dier „hinein zu interpretieren". Kan het dier lijden? We zullen het er wel over eens zijn dat het dier niet het geestelijk lijden kan kennen. Het mist daartoe het geestelijk onderscheidingsvermogen, de reflectie en het normbesef. Maar lichamelijk lijden dan? Kan het dier pijn lijden? Waarom is er pijn, en wat is de biologische zin ervan? Er zijn bibliotheken vol geschreven over het pijnvraagstuk, en het boet nog niets aan actualiteit in. Ik kan niet veel meer doen dan de belangrijkste dingen noemen, en dan nog meer conclusies trekken dan kunnen argumenteren. De oudere literatuur vinden we bv. verwerkt in de bekende studie van Buytendijk over de pijn 8). Voorwaarde voor het verkrijgen van inzicht over het pijngevoel bij dieren is het vormen van een oordeel over het bewoistzijn en gevoelsleven van dieren. Dit is een moeilijke zaak, waarbij we er haast niet aan ontkomen om termen te gebruiken die aan menselijke ervaring ontleend zijn. We kunnen alleen afgaan op uiterlijke gedragspatronen, en bezigen dan maar woorden als lust of onlust, verwachting, aandacht, bevrediging, vlucht, agressie, schrik enz., zonder de werkelijke inhoud van deze termen te kennen. Griezeliger wordt het bepaald, wanneer we termen als angst, vreugde, leed, liefde gaan bezigen. Daarbij redeneren we alleen maar per analogiam, en lopen we het zeer reële gevaar het dier te beschouwen als een primitief soort mens. Bezinning omtrent de eigen aard van de mens en van het dier kan dan ook alleen maar een vingerwijzing geven omtrent de vraag of dieren kunnen lijden. De psychologische overwegingen van Buytendijk dienomtrent leiden hem tot de conclusie dat dieren niet kunnen lijden, omdat voorwaarde daarvoor is dat de pijnsensatie eerst geobjectiveerd moet worden en dan op zichzelf betrokken 9). Met dit oordeel bevindt hij zich in gezelschap van vele anderen. „Leiden zu kön-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen