1970 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 243

H. VERHEUL

199

steld? Grenzen die niet overschreden kunnen worden? Tegen dit probleem liep men op bij de bestudering van de processen, die zich afspelen op atomaire schaal. De gegevens die men over deze verschijnselen kreeg, brachten veel verwarring in de natuurkunde. Met de beschikbare theorieën bleken deze verschijnselen niet beschreven te kunnen worden. Zo was een extrapolatie van de aan de dagelijkse ervaring ontleende begrippen „deeltje" en „golf" naar de atomaire wereld niet wel mogelijk. In de theorie van de atoomfysica zoals we die nu kennen, worden deze beschrijvingswijzen als complementair gezien. In de door Bom, Heisenberg, Schrödinger en anderen in de twintiger jaren ontwikkelde quantummechanica wordt voor deze verschijnselen een consistente beschrijving gegeven. De toestand van een sy steem wordt in deze theorie beschreven met een mathematische functie Ij) , die onder meer afhangt van de tijd en de plaatscoördinaten, en de golffunctie van het systeem wordt genoemd. Eén van de interessantste aspecten van deze theorie is het door Heisenberg in 1927 geformuleerde onzekerheidsprincipe; „Als men een meting uitvoert aan een object en de x-component van de impuls, px, met een onzekerheid A pxbepaalt, dan kan de x-coördinaat van de plaats, x, niet beter gekend worden dan met een onzekerheid Ax, die gelijk is aan h : A px , waarin h de constante van Planck is." Eenzelfde uitspraak kan gedaan worden voor ieder tweetal grootheden waarvan de operatoren niet commuteren. Heisenberg liet door een analyse van verschillende methoden om pxcn x te meten zien dat dit gold, en sindsdien heeft niemand een uitzondering hierop kunnen vinden. De, aan de klassieke mechanica ontleende, optimistische houding dat men in principe door geduld en geluk de onzekerheid in het resultaat van iedere meting zou kunnen verkleinen, moet dus verworpen worden. Want deze, volgens de quantummechanica berekende onzekerheid hangt niet af van de meting, van de apparatuur of van de experimentator. Experimentele moeilijkheden maken de onzekerheid alleen nog maar groter. De fundamentele limiet aan onze kennis van de waarden van deze grootheden gesteld, kan niet door ingenieuze experimenten overwonnen worden. De moderne natuurkunde heeft dus, bij haar pogingen zoveel mogelijk van de natuur te leren, gevonden dat de waarden van zekere grootheden nooit met zekerheid gevonden kunnen worden. Veel van ons weten zal altijd onzeker blijven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen