Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 26

ken op werkzame steun van de weinig besluitvaardige ethische theologen. Er is ooit ge-

sproken over een brede basis, zei Fabius bij het vierde lustrum, 'waardoor medewerking

van christenen in ruimer kring kon verkregen zijn. Evenwel is daarna uit de rijen van wie

toen heetten mee te willen werken om tegenover de wetenschap des ongeloofs ene

christelijke wetenschap te stellen, van eenig ernstig pogen tot dusver niets des noemens

waard gebleken.'^" Geen wonder ook. Een begrip als 'wetenschap des ongeloofs' was we-

zenlijk vreemd aan het ethische denken. Tot overeenstemming zouden de beide partijen

nooit hebben kunnen geraken.

Met een andere groep die los van Kuyper stond is eveneens contact gezocht. Naast de

hervormde kerk bestond de christelijke gereformeerde, die was voortgekomen uit de af-

scheiding van 1834. In hun kring droeg men Kuyper juist veel respect toe, en vooraan-

staande christelijk gereformeerde predikanten als J.H. Donner en L. Lindeboom be-

tuigden in 1875 hun adhesie.^' Maar het kostte hun altijd moeite zich los te maken uit

hun kerkelijk isolement. De docenten van hun theologische school te Kampen schreven

in 1879 aan Kuypers secondant F.L. Rutgers, dat zij de poging tot stichting van een ge-

reformeerde universiteit van harte toejuichten, en wensten dat God die mocht doen sla-

gen boven bidden en denken. Maar zelf voelden ze toch bezwaar steun te verlenen aan

een vereniging, die niet aan een kerk gebonden was, en vooral een theologische opleiding

kon naar hun oordeel de binding aan de kerk niet missen.^^ Veel uitzicht leek dat niet te

bieden, want Kuyper wilde juist nadrukkelijk vrij blijven van de kerk. Na de oprichting

bleek de belangstelling voor de Vrije Universiteit bij deze vrienden niet overmatig

groot.^3 En daar is eigenlijk ook nooit verandering in gekomen.

DE VEREENIGING

De hervormde orthodoxie zou het alleen moeten doen. Te Amsterdam vormde zich in

de laatste maanden van 1877 een gespreksgroep, die regelmatig bijeenkwam ten huize

van bierbrouwer Hovy. Kuyper was erbij, de Amsterdamse predikanten Rutgers, Ph.J.

Hoedemaker en Ph.S. van Ronkel, en uit Den Haag de evangelist Esser.^"* Daar rijpte het

plan een vereniging op te richten met als doel de stichting van een eigen gereformeerde

universiteit. Op 5 december 1878 ging een circulaire uit 'aan de gereformeerden in den

lande'^5^ waarin dit streven nader werd toegelicht. Dit door Kuyper opgestelde docu-

ment plaatste het plan in het bredere kader van de ontkerstening van het onderwijs op al-

le niveaus. Sinds de invoering van de nieuwe wet op het hoger onderwijs waren ook de

universiteiten daarbij betrokken geraakt, en het was niet verantwoord nog langer in lij-

delijke afwachting te volharden. Het bederf doortrok alle wetenschappen; daarom zou

een theologisch seminarie geen afdoend antwoord zijn. Slechts een vrije gereformeerde

universiteit kon nog helpen. Daar alleen kon de godgeleerdheid weer worden tot een

fontein van levend water, en daar konden mannen opgeleid worden, die de belangen van

het gereformeerde volk konden behartigen als pleitbezorgers in 's lands raadzalen en als

22 EEN HOEKSTEEN IN HET VERZUILD BESTEL

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen