LITERATUUR EN KUNST

Nieuwe Boeken over IndiS.

IV. (Slot.)

Do bespreking van enkele nieuwe boeken over Indië, die, doordat ik een paar maal mijn artikelen moest afbreken, over langeren tijdsduur verloopt dan ik bedoeld had, beëindig ik thans met oen korte bijdrage over het, verloden week reeds gegenoemde, boek van P. Korthuys, „Menschen in malaise", i)

De Schrijver teekent in dit boek de wederwaardigheden van het gezin Kribbeldam. De jonge Frans Kribbeldam is employé op ©en groot handelskantoor te Batavia. Hij heeft in Rotterdam, waar zijn, zeer eenvoudige, ouders wonen, de H.B.S. doorloopen, is toen, ietwat boven zijn stand, getrouwd, met zijn pittige jonge vrouw naar Indië vertrokken, ©n heeft daar ©en behoorlijk© positie verkregen, die hij trouwens om zijn ©nergi© waard is. Het eerste hoofdstuk introduceert den lezer in zijn gezin ©n in zijn keurig huis, in ©en nette buitenbuurt van Batavia.

Een brief uit Holland is de aanleiding tot wat in het verhaal wordt verteld. Di© brief is afkomstig van Frans' Moeder. Z© deelt me© dat Vader, die machinebankwerker was op de werf van Wilton, i3 ontslagen en dat het gezin nu l©ven moet van d© inkomsten d©r kinderen, di© nog thuis zijn.

Frans' vrouw, hij noemt liaar Flos, neemt aanstonds ©en klo©k besluit. Zij h©bben h©t ruim, ©n z© zullen maandelijks ©en flink bedrag naar Rotterdam sturen. H©t ov©r- en weer-praten o-ver dit plan, als Frans is thuisgekomen, brengt d© spontane FlO'S op een denkbeeld, dat de uitvoering van het besluit kan vergemakkelijken. Ze zullen kleiner gaan wonen, in ©©n minder-eischende buurt en zij zal bovendien op verschillende uitgaven bözuinigen.

Een en ander gebeurt — en dat gebeuren vormt den inhoud van het verhaal. In den breed© wordt verteld, hoe Flos haar bezuinigingscampagne voert, opgewekt, acti©f, enthousiast. Als Frans al ©©ns bedenkelijk het hoofd schudt, montert zij h©m op en d© maandelijksch© geldzending naar Holland geeft haar lederen keer groote voldoening en nieuwen moed, om op den ingeslagen weg voort to gaan. Het valt wel eens zwaar zich alles te ontzeggen, wat eenig© lux© of gemakkelijkheid in haar leven brengen kan, maar ze verdraagt het dapper en ook Frans werkt con amor© m©©. In Rotterdam, waar men niet weet hoeveel moeit© en overleg aan d© geldzending vastzit, is men zeer verheugd over de hulp: d© refl©xen daarvan zijn door het verhaal v©rw©ven, zoo vaak d© aandacht van den lezer naar het ouderlijk© huis wordt verplaatst.

D© omstandigheden worden echter st©eds moeilijker. Frans wordt gekort op zijn salaris ©n niet dan met de all©ruit©rst© moeite houdt Flos haar besparingen vol. Tot de gevreesde modedoeling komt, dat Frans wegens bezuiniging ontslagen is en dan v©rtr©kt het gezin, zelf zonder inkomsten nu, naar Holland, in d© hoop daar ni©uw werk te vinden.

Zoo is de inhoud van het boek: met dat vortrek naar Holland is het aan zijn eind©. Al dadelijk merk ik dan op, dat h©t dus ophoudt, waar het beginnen moest, om mensohen in Indië t© t©©fcenen in malaise. Heel h©t boek door vinden w© de Rotterdammers in die situatie: op hun omstandigheden klopt d© titel g©h©©l. Maar onbetwistbaar zijn Frans en Flos de hoofdfiguren en zij zijn eerst menschen in malaise op het allerlaatst in 't verhaal. Hier is ©en compositiefout, die door de vaak fleurig© besohrijving van Indisch leven en van d© dapperheid van Flos ni©t wordt goedgemaakt.

Een fout in de bewerking vind ik verder de overlading met allerlei Maleisch© termen, die dan in voetnoten moeten worden verklaard. Dialogen met inlanders te doen voeren in het Maleisch heeft geen zin, als onder aan de bladzijde zulk© g©sprekken moeten worden vertaald — wat intusscben voor den lezer zeker noodig is. En ook de gewone dagelijksch© dingen ©n verhoudingen aan te duiden met Maleisch© — misschien zijn hot Javaansche — namen, is effectbejag, maar het werkt intusschen het omgekeerde uit: het is vermoeiend en stoort het rustig lezear.

Onder zekere omstandigheden kan het gebruiken van letterlijke terminologie in ©on boek noodig zijn, daar b.v., waar het aankomt op het treffen van locale kleur en sfeer. Als Querido het doet in zijn Jordaan-cyclus en in zijn boeken over „Het Volk Gods", is het daar om t© doen: de geheel© uitbeelding is er van afhankelijk en hij kan dan ook met recht van den lezer vragen, dat die zich de moeite getroost van het nazoeken der noten. Maar als zulk een plausibele reden er niet is, gelijk hier, waar het niet gaat om de locale kleur en stijl, maar hot veriiaal-gegeven hoofdzaak en d© omgeving decoratief is, is do aanwending van di© terminologio overbodig en zelfs verkeerd. 'tWo'rdt noodeloos effect en daardoor technisch fout.

In de derde plaats is d© excerpeering van den inhoud der hoofdstukken, in groot© letter boven die hoofdstukken geplaatst, een misgreep en dat om psychologische red©nien. Want vooreerst is d© quasi-humoristisclie toon van die aanwijzingen niet in harmonie met den stijl van het boek, zoomin als met d© strekking van zijn inhoud. Flos moge opgewekt en met pleizier do, trouwens vrijwillig aanvaarde, taak van bezuinigen en oversparen volbrengen, in den grond van de zaak is het geval triest en daarom is de introductie, telkens weer, als ware het oen amusement, psychologisch onjuist. Bovendien is zulk ©en inhouds-weergave in strijd met het karakter van literairen roman. Ze behoort thuis in het jongensboek, waarin uit didactisch© motieven de Schrijver zich als instructeur kan en mag aanbieden, maar ze is misplaatst in het literaire werk, welks inhoud voor zichzelf sprek©n moet.

zelf sprek©n moet. Niet alleen in zijn conceptie en zijn bewerking, maar ook in zijn geest is het boek slap. Er wordt hier on daar — met nam© in de bri©ven uit Rotterdam — wel gesproken van Godsvertrouwen ©a van den Hemelschen Vader, maar verdor dan de betuiging, dat het „bekende stereotiepe uitdrukkingen" zijn, „waarvan Gerda (= Flos) weot, ho© eerlijk ze gemeend zijn", komt het niet. Dat Godsvertrouwen is in het minst niet een element van eenige kracht in het boek: en d© interpretatie van gelooven, die een enkele maal, b.v. op het slot, gegeven wordt is di© van: „z© bijt©n door en ze zullen winnen, ondanlcs alle malaise! Want z© zijn sterk en vol verwachting voor nu ©n later. Zij gelooven en zien uiti" Dat hier precies hot omgekeerde staat van wat Godsvertrouwen inhoudt en wat gelooven is in christelijken zin, schijnt den auteur t© ontgaan.

Het gehe©l maakt op mij den indruk van beginnerswerk. Wel sp©elt mij iets door h©t hoofd van een betrekking tusschen de namon Korthuys en „Willem Evers", maar de Schrijver, di© onder dit pseudoniem beeft gewerkt, heeft (b.v. in „Wijkende Wegen") van zooveel meer rijpheid en ook zoove©! meer technische bekwaamheid blijk gegeven, dat deze Korthuys m.i. moeilijk dezelfde kan zijn. Mij dunkt daarom, dat dit boek ©en d©buut is.

En ais ik h©t zoo bezie, valt er tóch ook wel wat goeds op te merken: d© figuur van Flos is frisch van kleur: h©t gezinsl©ven is aardig geteekend; d© wederzijdsche liefd© van de Kribbeldams en hun kindertrouw jegens de in moeilijkheden verkeerende ouders zijn v©rdienst6lijke karakt©rtrekken. Als het boek beginnerswerk is, dan is dit ©en en ander — en ik kan daar nog bijvoegen dat verschillende fragmenten goed zijn van stijl — wel grond om den auteur aan te moedigen naar v©rd©r© ontwikkeling en m©©rder© concenti-atie te streven. Is het dat niet, maar inderdaad het werk van ©en schrijver, die eerder heeft gepubliceerd, dan is het niet veel meer dan een mislukking. Want dan wegen d© g©noemde bezwaren m©6r dan de aangegeven verdiensten.

1) Uitg. Mij. Holland, Amsterdam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen