Revue 2001 - pagina 52

Faculteit der Rechtsgeleerdheid Het 'Oorlogsarchief' In november 2000 is het archief van de 'Bijzondere Rechtspleging' (CABR), ook wei het 'oorlogsarchief' genoemd, overgebracht van het ministerie van Justitie naar het Algemeen Rijksarchief. Sjoerd Faber, hoogleraar Rechtsgeschiedenis, heeft samen met Gretha Donker (onderzoeker bij het ministerie van Justitie) en enkele assistenten, enkele jaren onderzoek gedaan in dit archief en geadviseerd over de bewerking en het beter toegankelijk maken ervan. Een enorm karwei gezien het feit dat deze papieren neerslag van de berechting van 'foute' Nederlanders na de Tweede Wereldoorlog maar liefst vier kilometer dossiers en archivaria telt en een van de grootste archieven is die Nederland kent. Faber en Donker schreven een boekje over deze fascinerende en nog steeds gevoelige dossiers; een terugblik en ook een gebruiksaanwijzing voor particuliere en professionele onderzoekers. Niet alleen de wederopbouw van Nederland, maar ook de afrekening met 'foute' Nederlanders werd na de bevrijding met kracht ter hand genomen. Speciale politiediensten, procureurs-fiscaal (het Openbaar Ministerie), tribunalen en bijzondere gerechtshoven werden in het leven geroepen om af te rekenen met deze politieke verdachten, van de zwaarste oorlogsmisdadigers tot de lichtste

50

gevallen zoals 'brood'-NSB-ers en moffenmeiden. Een snelle en strenge aanpak was het parool, maar dat lukte slechts in beperkte mate. Tot een rechterlijk vonnis kwam het in ongeveer 64.000 zaken, maar lang niet iedereen kreeg de zware straffen waarvan men aanvankelijk uitging. Aan andere 'lichte gevallen', een veelvoud van de zaken die in de rechtszaal kwamen, kwam de rechter niet toe. Het Openbaar Ministerie moest na een aantal jaren besluiten geen nader onderzoek in te stellen dan wel de verdachte buiten vervolging te stellen. In het laatste geval ging het meestal om verdachten die lange tijd op berechting door een bijzonder gerechtshof of tribunaal hadden gewacht. De buitenvervolgingstelling maakte een einde aan dit wachten. Hun straf hadden ze dan in de vorm van voorlopige hechtenis ('bewaring' in een kamp) of van huisarrest gehad. Daar konden dan nog boetes bij komen, terwijl ze bovendien onder toezicht kwamen te staan en bepaalde rechten kwijt raakten. Behalve op deze 'buitengerechtelijke bestraffing' biedt het reusachtige CABR zicht op vele andere interessante onderwerpen, alleen al door de talloze brieven, agenda's, dagboeken en foto's die in de dossiers te vinden zijn. Het CABR is lange tijd vooral geraadpleegd door allerlei overheidsorganen en

onderzoeksinstellingen, zoals de Binnenlandse Veiligheidsdienst en het instituut voor Oorlogsdocumentatie. En, wat bijna niemand weet, ook burgemeesters laten in dit archief nakijken of personen van gevorderde leeftijd, die zij voor een 'lintje' willen voordragen, geen oorlogsverleden hebben. Dergelijk gebruik van het archief is op zijn retour, zo niet al helemaal verdwenen. Een nieuwe groep van onderzoekers is daarvoor in de plaats gekomen; particuliere onderzoekers die de Bijzondere Rechtspleging hebben ondervonden of erbij betrokken zijn geweest, als verdachte of oorlogsslachtoffer. Steeds meer (klein)kinderen van verdachten zoeken in het CABR naar antwoorden op hun vragen. Zo is er belangstelling voor de motieven en achtergronden van ouders en andere familie en wil men de eigen herinneringen toetsen aan wat er

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen