VU Magazine 1971 - pagina 161

magazine

De christelijke universiteit een uitgedaagde door dr. C. Rijnsdorp

schiedenis, zegt drs. P. Hoogenboom in zijn onlangs verschenen cultuurhistorische studie Heilsverwachting, evolutie en vooruitgang (Groningen 1971). 'Geen enkele Griekse, Romeinse of Chinese geleerde zou het in zijn hoofd hebben gehaald te schrijven over de geschiedenis der mensheid die zou leiden tot een verheven en definitief doel' (bl. 9). Maar is de mens slechts peregrinus in saeculo, een vreemdeling op aarde, zoals Augustinus psalm 119 naspreekt? Dan maakt men een scheiding tussen kerk en wereld, die Christus zo niet heeft bedoeld. En wil men consequent zijn, dan moet men ook niet van de gemakken der wereld willen meeprofiteren. Anders laadt men de schijn van vroom parasitisme op zich.

Merkwaardig: ieder jaar weer is de kerk gedurende de adventstijd in blijde verwachting van de geboorte van haar Heer. Vier weken lang draagt zij Hem om zo te zeggen onder het hart. En dan wordt Hij geboren. Een geboorte uiteraard, die geen einde is, maar een begin. Na kerstmis zet de advent zich naamloos voort in de verwachting van het lijden. Zes weken lang is de kerk dan met Jezus in agonie (en volgens Pascal zal Hij in doodsstrijd wezen tot het einde der wereld). Op Goede Vrijdag gaat de kerk een zwaard door de ziel. Met pasen vergaat het de kerk als de vrouwen, als Petrus en Johannes, als Emmaüsgangers, als Thomas. Op hemelvaartsdag tuurt ze Hem na. En dan sluit pinksteren de bekende rij.

Wetenschap Cyclusgedachte Wat zich in een aantal jaren heeft afgespeeld, is in de geschiedenis een cyclus gaan vormen, samengeperst in het dusgenaamde kerkelijke jaar. Reformatoren als Zwingli en Calvijn waren daar niet gelukkig mee. Zij braken met het stelsel van vaste perikopen voor de verschillende zon- en feestdagen. Vandaag is er bij sommige voorstanders van liturgische vernieuwing een tegenbeweging gaande. 'Men acht het nodig in de tijden van het jaar de menswording van Christus en de vruchten ervan te representeren' (prof. dr. D. Nauta). Misschien hebben de reformatoren (zonder Luther) zich onbewust teweer gesteld tegen de cyclusgedachte. Bij het woord kringloop moet ik willekeurig denken aan een vers van de Oostenrijkse dichter Rilke. Hij staat ergens in Parijs voor een draaimolen en telkens cirkelen dezelfde dieren, met kinderen erop, aan hem voorbij. 'En nu en dan een witte olifant. Dat gaat maar en dat haast zich naar een einde, maar draait slechts om zichzelf en heeft geen doel.'

Kerkelijk jaar Is het kerkelijk jaar slechts een cyclus, met nu en dan een witte olifant van een heilsfeitherdenking, dan is de adventsgedachte,

dat de kerk moet leven uit de verwachting van Christus' terugkomst, vergeten. Het kerkelijk jaar blijft dan als een carroussel, als een heilige molen, aan ons voorbijdraaien. Maar het unieke bij Israel en bij de christelijke kerk is immers, dat de geschiedenis van de mensheid geen kringloop is, geen 'ewige Wiederkehr des Gleichen' (Nietzsche), maar een gerichtheid op de toekomst. In de woorden van Jezus bij de instelling van het heilig avondmaal: 'Doe dat tot mijn gedachtenis' ligt zowel het element van herdenken als van vooruitzien. Paulus heeft dat begrepen als hij eraan toevoegt: 'totdat Hij komt'. Tegenover de heidense cyclusgedachte staat de joods-christelijke adventsgedachte. En eigenlijk zou in het kerkelijk jaar een Wederkomst-zondag moeten worden ingebouwd, want gedachtenis zonder advent is dood, evenals advent zonder herdenking van de heilsfeiten leeg is.

Geschiedenissen De oudheid kende geschiedenissen, geen ge-

Zo komt men tot de gedachte van een christelijke wetenschap, die het leven en de wereld niet af-, maar opschrijft. En tot de gedachte van een christelijke universiteit, een zo alzijdig mogelijk werkzaam brein, waarin kennis wordt vergaard, vastgelegd en doorgegeven. Ook waar in eerste instantie vakopleiding wordt beoogd, krijgt die als het goed is de adem van het universele mee, zoals elk onderdeel van een zuiver-gothische kathedraal heen wijst naar de totaliteit. Want in onze alzijdig opengeworpen wereld dienen wij de universele Heer. Zoals er een actieve berusting is (Stanley Jones), zo is er ook een actieve verwachting, die haar inspiratie put uit de alzijdige taak die Jezus zijn discipelen op aarde heeft opgedragen: voor Hem onder de mensen te leven. En leven omvat alles.

Conceptie Dit is de Ideale conceptie van een christelijke universiteit, zoals die kon ontstaan in een betrekkelijk stabiele samenleving. Persoonlijk zie ik geen andere en ken ik geen betere. Maar niemand kan de ogen sluiten voor het volgende. Sedert de tweede wereldoorlog is onze horizon pijnlijk verruimd. De mens is slechter en knapper gebleken dan wij voor mogelijk hadden gehouden. Zes miljoen vermoorde Joden, atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, heelkunde en ruimtevaart hebben hiertoe bijgedragen. 3

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen