VU Magazine 1977 - pagina 194

Wl magame 16 stelsel van privaat-eigendom zich ook in Europa ontwikkeld, maar het ging wel langzaam. Tot in de vorige eeuw nog bestond in Europa nog veel gemeenschappelijk grondbezit, de Marken, eens de oudste vorm van staatsinrichting in dit werelddeel, maar dat langzamerhand van een publiekrechtelijk een privaatrechtelijk karakter kreeg. Onder invloed van het liberalisme in de vorige eeuw is vrijwel alle communaal grondbezit opgeruimd. Actief bevorderde de overheid de verdeling van de resterende communale grond over particulieren. Wie het oorspronkelijke communaal bezit zag als een uitdrukkingsvorm van de gedachte dat de grond aan allen behoort die er op leven, kon stellen dat particulieren die geen grond bezaten, waren „onteigend", zoals in 1840 Proudhon deed met z'n stelling „Eigendom is diefstal". Geen mens kan echter leven zonder grond. En zo ontwikkelden zich stelsels, waarbij, zoals Marx omschreef in het derde boek van Das Kapital, het ene deel van de gemeenschap een vergoeding betaalde aan het andere deel voor de vergunning om op deze aarde te mogen bestaan. Een w e l zeer directe manier w a s b.v. de hutbelasting die indertijd allezwarten moesten betalen indeZuidafrikaanse Boerenrepublieken, immers ze werden geacht op blank eigendom te leven. Deze belasting vindt haar voortzetting tot op de dag van vandaag in een zgn. „algemene belasting", uitsluitend voor zwarten. Elke Zuidafrikaanse zwarte moet permanent een betalingsbewijs kunnen tonen aan politie-ambtenaren. Het (terug)brengen van de grond in gemeenschapshanden is altijd een belangrijke doelstelling geweest in het marxisme. In het Communistisch Manifest (1848) wordt bepleit:„Onteigening van de grondeigendom en gebruik van de grondrente voor staatsuitga ven''. Vergeten is deze doelstelling nooit door socialisten in Nederland, al raakte de gedachte soms w e l tijdenlang op de achtergrond omdat er toch niks van kwam. Periodiek steekt deze echter weer de kop op. In het boekje „Tien over Rood" (1966) van Nieuw Links werd weer gepleit voor het in gemeenschapsbanden brengen van snel in waarde stijgende vermogensobjecten, zoals grond en bodemschatten. Wel werd het punt onder „middelen" genoemd, niet onder „doelstellingen" en dat laat ruimte voor discussie. Het Socialistisch Bestek 1967 bepleitte „een beleid, dat de grond tegen redelijke vergoeding geleidelijk brengt waar hij hoort: in gemeenschapshanden". Daarmee w e r d — al was het pro memorie — w é l een doel aangegeven en sindsdien is dat zo gebleven in de PvdA. Ook het vorig jaar verschenen rapport van de Wiardi Beekman Stichting windt er geen doekjes om waar men zowel uit principiële als doelmatigheidsoverwegingen ten slotte heen\N\l.„de grond in gemeenschapshanden". Minder duidelijk w e r d dit gezegd in Keerpunt '72 (PvdA, D'66, PPR). „De financiële en wettelijke mogelijkheden om de grond in gemeenschapshanden te brengen worden sterk uitgebreid, allereerst in gebieden voor sanering, nieuwbouw, plattelandsreconstructie en recreatie. Speculatie in onroerend goed (grond, oude pandjes) wordt uitgebannen. De waardestijging van onroerend goed die het gevolg is van overheidsactiviteiten valt toe aan de gemeenschap. De waardering bij onteige-

ning gebeurt op grondslag van de gebruikswaarde. De overheid heeft het voorkeursrecht bij alle verkopen van onroerend goed dat krachtens wettelijke regeling, bestemmingsplan of bouwplan, deel uitmaakt van een stadsvernieuwing of -uitbreiding, plattelandsreconstructie, wegenbouw of recreatiegebied. Er wordt gestreefd naar een landelijk uniform beleid voor de uitgifte van grond voor woningbouw en industrievestiging." Voor de komende verkiezingen spreken PvdA, en PPR in hun regeerakkoord weer sterker over nationalisering van de grond, dit tot ergernis van Andriessen (KVP) die dat 8 maart een „volstrekt dogmatische benadering" achtte. Maar of deze soep zo heet wordt gegeten, is zeer de vraag. Het eerder genoemde WiardiBeckman-rapport van vorig jaar merkt op dat het opnieuw hanteren van de oude leuze „de grond in gemeenschapshanden" iets anders is dan het verwezenlijken ervan. Daar is ons volk in meerderheid (nog) niet voor. „Dat kan ertoe leiden dat men hoewel principieel voorstander van gemeenschapsbezit, op pragmatische gronden het particuliere bezit als uitgangspunt aanvaardt, maar dan wel pleit voor uitbreiding van het publiekrechtelijke beleidsinstrumentarium. Men bevindt zich dan op één lijn met diegenen die, op principiële gronden, het particuliere bezit van de grond als punt van uitgang kiezen, doch niettemin van oordeel zijn dat voor een doeltreffend overheidsbeleid inzake de ruimtelijke ordening, de overheid over meer sturingsmechanismen moet beschikken dan thans." Scherp tegenover de socialisten staan de liberalen, die de idee van particuliere eigendom nog hoog in het vaandel voeren, ook wat betreft de grond. De W D is tegen elke uitholling van de grondeigendom; het marktmechanisme is er voor de prijsbepaling. Zoals alle partijen doen wordt uiteraard w e l onteigening geaccepteerd, maar die bestond zelfs in het Romeinse recht met z'n vrijwel absolute eigendomsidee. De christelijke partijen nemen een soort tussenpositie in wat betreft de ideeën over grondeigendom. Bij de eerste behandeling op 3 maart j l . van de wetsontwerpen, waarin het kabinet Den Uyl de ondergang zou vinden, wendde mevrouw Salomons (PvdA) zich rechtstreeks tot het confessionele blok, nader waarschijn-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen