VU Magazine 1977 - pagina 65

Uü magazine 19 wereld om zich heen en zich terug te trekken in zijn eigen wereldje. Anderzijds is er de behoefte aan de probleemloosheid, aan het ontvluchten van de spanningen en problemen, aan het zich onbekommerd kunnen vermaken. En aan deze beide behoeften wordt voldaan door de grote wereld en alle probleemsituaties buiten het gezichtsveld van de mensen te houden óf voorzover er werkelijke vraagstukken van mens en samenleving ter sprake komen, ze te „vereenvoudigen tot herkenbaarheden waarmee een burger zich l<an identificeren" of ze te „behandelen zonder de samenhang met de maatschappeliji<e ontwikkelingen", d.w.z. zo beperkt e n zo probleemloos mogelijk. Want de mens mag niet met problemen blijven zitten, hij w i l daar juist óf van verstoken blijven óf van verlost worden. De vraag of de beide genoemde behoeften van de mens nieuw zijn of in ieder geval sterker dan vroeger lijkt mij niet doorslaggevend voor de vraag of w e terecht van vertrossing kunnen spreken. Van minstens evenveel belang is namelijk dat er bewust op beleidsniveau, op wordt i n gespeeld en dat deze behoeftenbevrediging op grote schaal in onze samenleving organisatorisch gestalte aanneemt, waardoor deze behoeften meer herkend en erkend worden en ook verdergestimuleerd worden. Want vertrossing is dat geheel van (al of niet toegenomen) behoeften van de mensen aan afgrenzing van hun wereld en aan probleemloosheid, alsmede van de activiteiten die aan het bevredigen van dezebehoeften vorm geven. Er zijn overigens best argumenten aan te voeren voor de bewering dat de behoeften aan afgrenzing van een eigen wereld en aan probleemloosheid tegenwoordig groter is dan vroeger. Het verschijnsel van vertrossing is namelijk heel goed in verband te brengen met de gehele ontwikkeling van de samenleving. We kunnen hier slechts enkele dingen aanduiden en noemen dan; — dat d e w e r e l d (door g r o t e r e openheid e n d o o r toenem i n g van d e communicatiemiddelen) voor velen t e g r o o t w o r d t o m in te leven, zodat de neiging t o e n e e m t zich in een eigen, kleine w e r e l d t e r u g te t r e k k e n ;

— dat de wereld { d o e sociale differentiatie en t e c h n i sche o n t w i k k e l i n g ) vc-or velen te ingewikkeld is g e w o r den o m in te leven, zodat de neiging t o e n e e m t het leven t e v e r s i m p e l e n ; — dat veten steeds w e e r e n steeds meer ontdekken hoe machteloos ze zijn tegenover de g r o t e vraagstukken waar voor ze staan, zodat de neiging t o e n e e m t die vraagstukken t e laten voor w a t ze zijn en er niet mee bezig te h o u d e n ; — en dat volgens velen de spanningen i n h e t w e r k maar ook de relaties tussen de mensen t o e n e m e n , zodat de neiging ontstaat als t e g e n w i c h t en als v l u c h t o n t s p a n ning te zoeken.

Zelfbescherming Het is dan ook niet vreemd als zou blijken dat de mogelijkheden om aan de zojuist genoemde neigingen toe te geven tegenwoordig groter zijn dan vroeger, dat de samenleving als geheel duidelijker dan vroeger gestalte geeft aan vormen waarbinnen de behoeften die hieruit voortvloeien bevredigd worden. En daarom dienen w e er ook voor op te passen het verschijnsel van de vertrossing bij voorbaat en uitsluitend negatief te beoordelen er zit ook het enorm belangrijke element van zelfbescherming in: velen zouden zonder een bevrediging van die behoeften aan afgrenzing van de eigen wereld en aan probleemloosheid in onze samenleving gewoon niet kunnen leven Het verschijnsel is er overigens niet minder reëel om. Bij onze poging het begrip vertrossing nader te omschrijven zijn w e enkele ontwikkelingen of tendensen op het spoor gekomen, die ook in de sociologie bestudeerd zijn of worden. Met name de twee reeds terloops genoemde begrippen of begrippen-paren lijken betrekking te hebben op de door ons beschreven verschijnselen. We bedoelen het in de algemene en de godsdienst-sociologie gehanteerde begrip privatisering (waaronder het verschijnsel van afgrenzing van een eigen wereld valt) en het met name in de godsdienst-sociologie gehanteerde onderscheid tussen vertroosting en uitdaging (waaronder het verschijnsel van4e behoefte aan probleemloosheid valt) „ Vertrossing zou dan, meer sociologisch gedefinieerd en geoperationaliseerd, gelijk kunnen zijn aan het gecombineerd voorkomen van de tendens tot privatisering en de tendens tot toenemende vertroosting".

Privatisering en vertroosting

IV/

Uitvoerig ging dr. Dekker in op de vraag w a t de begrippen „privatisering"en „ vertroosting" inhouden Met „privatisering" wordt bedoeld de neiging om zich steeds meer terug te trekken uit de publieke sfeer, (de sa menleving wordt te ingewikkeld) e n een toevlucht te zoeken in een betrekkelijk kleine en overzichtelijkeprivé-wereld, waar hij meer zichzelf kan zijn. De terreinen die voor elk mens verschillen, duidde dr. Dekker aan als onpersoonlijke en persoonlijke wereld. De term privatisering van de godsdienst omschreef dr. Dekker als; „ t / e tendens tot beperking van de werking van de godsdienst tot de steeds kleiner wordendepersoonlijke wereld. We kun nen daar aan toevoegen dat het ons ook gaat om een eventuele tendens in de richting van een geringe werking van godsdienst binnen een overigens gelijkblijvende persoonlijke wereld. In beide gevallen betekent het dat steeds meer sectoren en aspecten van het leven zich aan de actuele werking van de godsdienst onttrekken of — in één formule teruggebracht — om een tendens tot een vermindering van de reikwijdte van de godsdienst''. Het tweede verschijnsel dat vaak wordt aangeduid met het begrippen-paar vertroosting tegenover uitdaging. De

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen