VU Magazine 1979 - pagina 54

1^ magadne 8

Proefschrift over arbeidsorganisatie in een Indiase havenstad

De jobbers van Bombay door Frits Stoffels

,,Als ik aan Bombay denk, krijg ik vanzelf een bepaalde geur in de neus: van specerijen, van urine. Ik denk aan oorverdovend lawaai en verkeer dat zich heftig toetererend een weg baant. Als ik dan weer in Nederland kom, is alles hier grijs. Nederland is een grijs land". Aan het woord: Dick Kooiman (35), in december als historicus gepromoveerd in Leiden. Hij studeerde echter voornamelijk aan de VU en is daar thans ook werkzaam. Schreef een proefschrift met de intrigerende titel: ,,Koppelbazen, Kommunisten en £konomische Krisis; arbeidersorganisatie in de textielindustrie van Bombay 1917-1937". Met een mild soort ontroering spreekt Dick over Bombay. Zelfs als ik het woord ,,liefd e " suggereer, schrikt hij daar niet van op maar knikt instemmend. Hoe komt iemand op een dergelijk onderwerp: een verre, oosterse stad en dan nog een historische periode daarvan?

'n Landingsplaats Het antwoord luidt: toeval. ,,Ik deed niet-westerse geschiedenis onder de oud-lector drs. J. D. Thijs, een sinoloog. Aan het begin van de jaren '70 was er echter nog nauwelijks mogelijkheid om in China door te dringen. Slechts een beperkte groep, zoals Chinakenner Wertheim met zijn vrienden, werd er toegeilaten voor een kijkje achter de schermen. Toen ben ik me gaan bezighouden met de invloed van China op.India. In die tijd schreef ik een studie over het kommunisme in India. Daarbij baseerde ik me voornamelijk op partijresoluties en theoretische beschouwingen. De centrale vraag: hoe werkt aan de basis dóór wat er aan de top geïnitieerd wordt, kwam daarin niet aan bod. Toen heb ik voor Bombay gekozen: industriestad, koloniaal verleden, kommunisten. Daar vind je alles bij elkaar. Zo kon ik de sociaal-historische werkelijkheid beter te pakken krijgen. En naar een landingsplaats zoeken voor de politieke ideeën. Met andere woorden, van de ,,basis" uit beginnen."

Dr. Dick Kooiman tijdens de receptie na de promotie. Rechts mevr. Kooiman

En waarom een stuk geschiedenis van die stad? Is het heden niet aktueler? Dick Kooiman, beslist: ,,Nee, ik heb met opzet niet de hedendaagse situatie geschetst. Voor het heden moet je de wortels van het verleden kennen. Dat geldt zeker voor India, waar de sociaal-ekonomische werkelijkheid zeer complex is, met tal van haast onzichtbare strukturen uit Tiet verleden. Bovendien zijn er aktuele studies, zoals die van Hein Streefkerk over Bulsar, 'n stadje ten noorden van Bombay die vullen mijn dissertatie prima aan".

Jobbers en vakbonden Zo belanden we wat dichter bij de inhoud van Kooiman's proefschrift. Toen de Britten in 1818 de gehele streek rond Bombay in handen kregen - de stad zelf was al in 1661 door de Portugezen als huwelijkskadootje voor de Engelse koning geschonken betekende dit een nieuw tijdperk van ekonomische groei. Vele Indiase ondernemers vestigden zich in Bombay. Een reusachtige textielindustrie ontstond. Op het hoogtepunt, in de jaren na de eerste Wereldoorlog, stonden er

maar liefst tachtig textielfabrieken in de stad. En was één op de vier arbeiders in deze branche werkzaam. Door de behoefte om arbeidskrachten aan te trekken van het platteland kreeg het verschijnsel van de ,,jobber" een kans. Deze jobber of koppelbaas speelde een rol die in Nederlandse verhoudingen ondenkbaar zou zijn. De jobber trok naar de dorpen, ronselde daar arbeiders, maar bleef ook in de fabriek zelf verantwoordelijk voor ,,zijn" groep arbeiders. Alles liep via hem: aanstelling, ontslag, overleg met bedrijfsleiding, maar ook zaken als huisvesting en leningen. Zo verwierf de jobber een aanzienlijke macht, die zelfs zó ver ging dat bij ontslag van een jobber deze al ,,zijn" arbeiders kon meenemen naar z'n nieuwe fabriek! In deze vertikale struktuur konden ,,horizontale" organisaties als vakbonden maar moeilijk voet aan de grond krijgen.

.. .en ekonomische krisis Onder de Brits-Indische bestuurders heerste bovendien een ware kommunistenfobie. Tijdens de massale sta-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen