VU Magazine 1981 - pagina 190

in hetzelfde tempo meegaat. Er ontstaan dan fase-verschillen. Op ons onderwerp toegepast zou dat dan betekenen dat bij voorbeeld de roomskatholieken en hervormden al in sterke mate zijn meegegaan met de ontwikkelingen die zich in godsdienstig opzicht in onze samenleving voltrekken, dat de overige gereformeerden zich daar nog afzijdig van hebben gehouden en dat de Gereformeerde Kerken zich in een tussenpositie bevinden; zij bevinden zich onderweg. Bij deze redenering is het ook duidelijk waar zij in de toekomst zullen staan. Nu zijn er ongetwijfeld aspecten van de godsdienstige en kerkelijke situatie van de Gereformeerde Kerken, die een ontwikkeling doen vermoeden van een bepaalde traditionele positie, zoals thans door de kleinere gereformeerde groeperingen wordt ingenomen, naar een positie, zoals we die nu meer zien bij de andere bevolkingscategorieën in Nederland. Maar het is te simpel om te stellen dat dit geldt voor het gehele godsdienstige en kerkelijke leven van de Gereformeerden. Want zij laten op sommige punten ook een niet-verwachte, een misschien wel eigen ontwikkeling zien, bij voorbeeld in de combinatie van het handhaven van een aantal geloofsopvattingen en het toch positief staan ten opzichte van een aantal samenlevingsontwikkelingen. Het denken in fase-verschillen gaat trouwens te veel uit van de gedachte dat er een één-dimensionale ontwikkeling plaatsvindt van het ene oude patroon naar het ene nieuwe patroon. Maar dat doet geen recht aan de overal aanwezige pluraliteit in onze samenleving. Daardoor is het heel goed mogelijk dat er een ontwikkeling plaatsvindt van het ene oude homogene patroon naar een situatie van verscheidenheid in opvattingen en gedragingen. Een ontwikkeling die met betrekking tot de door ons onderzochte groepering al wel eens is geconstateerd. Hiermee zijn we al terechtgekomen bij de vraag naar de toekomstige ontwikkelingen. Is daar iets over te zeggen? Nauwelijks. In de eerste plaats omdat we het langzamerhand hebben afgeleerd om op grond van de — al of niet goed waargenomen — ontwikkeling in het heden voorspellingen te doen omtrent de toekomst. Daarvoor zijn er, zoals het wel is uitgedrukt, te veel,,onverwachte gasten in de geschiedenis". In de tweede plaats hebben we al enkele malen gewezen op de grote verscheidenheid in godsdienstig opzicht, die er ook binnen de gereformeerde wereld is of die we daar mogen ver-

172

wachten. Dat dit een element van de toekomst zal zijn, is vrij zeker. Maar het is tevens duidelijk dat dit het schetsen van een toekomstbeeld vrijwel onmogelijk maakt. Maar in de derde plaats — en dat is wel de grootste moeilijkheid —vinden er vermoedelijk diverse ontwikkelingen plaats, waarop we nog onvoldoende zicht hebben en waarover ook het onderzoek Opnieuw: God in Nederland ons niet informeert, maar die van grote betekenis kunnen zijn voor de toekomstige positie van de gereformeerden. Hier wreekt zich de beperktheid van het onderzoek. Er wordt bij voorbeeld wel gemeten in hoever men instemt met de traditionele geloofsformuleringen, maar we komen niet te weten wat men er onder verstaat en — wat voor ons vooral van belang is — welke veranderingen zich in dat verstaan in de loop van de tijd hebben voorgedaan. Zo hebben we kunnen constateren dat voor beide categorieën gereformeerden het geloof een belangrijke rol speelt in hun leven en dat het voor velen ook sterker is geworden. Maar als we dan ook moesten vaststellen dat volgens Gereformeerden de opvoeding en volgens de overigen overtuiging de belangrijkste reden is dat mensen in God geloven, dan komt onwillekeurig de vraag op: verstaan beide categorieën wel hetzelfde onder geloof? Of leggen de Gereformeerden meer nadruk op het subjectieve en misschien ook relatieve ervan? En zo ja, betekent dit dan een ,,verzwakking" van het geloof of blijft het voor hen van grote betekenis, maar kunnen zij het daardoor gemakkelijker verbinden met veranderende waarden in de samenleving? Of, om een ander belangrijk onderwerp te noemen: beide categorieën beschouwen de bijbel als het woord van God. Maar het belangrijkste is hiermee nog niet vastgesteld, namelijk dat er een ontwikkeling gaande is, waardoor mensen de bijbel anders gaan lezen. En dat kan grote consequenties hebben voor de opvattingen over het (samen)leven van de mensen. Denk maar aan de beoordeling van de homofilie. Bij een letterlijk opvatten van de bijbel moet je homofilie wel afwijzen; en dat gebeurt dan ook veelvuldig door de overige gereformeer-

Gereformeerden: soms traditioneel, soms progressief

den. Maar kennelijk werkt dit bij de Gereformeerden anders; anders zouden zij nooit tot zo'n weinig afwijzende houding ten opzichte van homoseksualiteit kunnen komen als zij blijkens ons onderzoek hebben. Het onderzoek laat ons in de steek als het om die fundamentele veranderingen gaat. Terwijl juist die veranderingen in sterke mate bepalend kunnen zijn voor de toekomstige ontwikkeling van de gereformeerde groeperingen. Hoe die gereformeerde wereld er daarom in de toekomst zal uitzien, zullen we grotendeels aan die toe-

Hoe zal het de gereformeerden in de toekomst vergaan? komst zelf moeten overlaten. Wel ligt het voor de hand te veronderstellen dat die fundamentele veranderingen, die we zojuist aanduidden, niet verlopen langs de grenzen zoals wij ze voor ons onderzoek hebben getrokken of zoals de kerkgeschiedenis ze heeft getrokken. Ze zullen plaatsvinden binnen en over de grenzen van de verschillende groeperingen heen, waarbij ook de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk een rol kan spelen. Een organisatorische hergroepering is in de toekomst ook niet uitgesloten. Héf punt waar het in die ontwikkelingen vermoedelijk om zal gaan, is de vraag of het ook in de toekomst zal lukken een in zekere zin orthodoxe geloofsbeleving te verbinden met de situaties en de vraagstukken van de moderne samenleving. Ook in de toekomst zullen er gereformeerden zijn die zonder meer vast willen houden aan oude waarheden en daardoor de aansluiting met hun samenleving zullen missen. En er zullen aan de andere kant ook in de gereformeerde wereld mensen zijn, die volop in de samenleving staan, maar wie het niet meer gelukt de verbinding met bepaalde geloofsopvattingen te leggen. Maar de betekenis van de gereformeerden voor de samenleving heeft altijd gelegen in die doorleefde verbinding tussen geloof en samenleving. En ook in de toekomst zal de gereformeerde wereld alleen van betekenis zijn als er, naast de zojuist genoemde twee categorieën, voldoende mensen zijn die die verbinding op een telkens nieuwe wijze weten te leggen. D

vu-Magazine 10 (1981) 5 (mei)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen