VU Magazine 1981 - pagina 274

intussen z o n vlucht genomen dat zi_ zelf in een overheersende positie is gekomen. De maatschappij kan niel meer buiten haar diensten. Steeds vaker en vanzelfsprekender wordt wetenschap ingeschakeld als de methode om problemen op te lossen en om bestaande oplossingen in stand te houden of te verfijnen. De maatschappij is verwetenschappelijkt en wetenschap is gevestigde macht geworden, die zich niet meer hoeft te legitimeren." De meeste kritiek op servikratische tendenzen had Kraemer echter ingeruimd voor het gebied dat hem zeer nabij is: het welzijnswerk. ,,Hoe meer welzijnszorg hoe meer problemen" ^as het motto van het ophefmakende boek van Hans Achterhuis (,,De markt van welzijn en geluk") dat met open armen werd ontvangen door Koot en Bie en columnschrijvers als Jan Blokker en Gerrit Komrij om de welzijnswerkers vast te nagelen op onzinnigheden en opgeblazenheden. Ook Kraemer is die kritiek niet ontgaan. Niettemin had hij enige troost voor de geplaagde welzijnswerkers: de bovengenoemde voorbeelden maken duidelijk dat het gewraakte verschijnsel ook op andere gebieden tot bloei (of wildgroei) komt. Toch laat die kritiek wel iets aan het licht komen, namelijk ,,dat er duidelijk Krachten aan het werk moeten zijn die voortdurend naar de servikratische pool toestuwen", aldus Kraemer. ,,0p wier termen verlenen de andragogische werkers hun diensten? Die van de dominerende maatschappelijke orde? Die van de gebruikers met hun dikwijls in die orde in verdrukking verkerende behoeften? Of die van de werkers en hun dienstverlenende instellingen zelf?" In een ingewikkeld lijkende maatschappij als de onze, wordt hulpverlening georganiseerd opgezet en vindt dan plaats in institutioneel verband. Volgens Kraemer gebeurt dat vanuit de volgende overweging: .Hulpverlening, dat is een zaak van bevoegde speciale instanties — daarvoor doe je geen beroep op je naaste omgeving, tenzij om de hulpvraag naar de betreffende instantie door te bellen. Naastenliefde is een groot goed, maar je kan het niet overlaten aan amateurs." Die vaste institutionele vormen bewerkstelligen ook nog iets anders. Ze gaan hun eigen oplossing als de enig juiste oplossing zien. De gebruikers zijn ervan doordrongen dat zij afhankelijk zijn van deze specialisten. Kraemer: ,,De volgende stap is dan gauw gezet, namelijk die naar het plaatsvervangend spreken en opko-

248

men vóór de gebruikers. Maar wat als er behoeften zouden zijn waarop de oplossingen en probleemdefinities van de institutionele specialisten niet meer slaan? Wie maakt dit dan duidelijk?" Professionele deskundigheid leidt tol invloed en macht, betoogde Kraemer verder. ,,Deskundige dienstverlening wordt een belang in zichzelf, ook voor de werkers. Hoe deskundiger zij zijn, des te meer boezemt dit vertrouwen in in het gehalte van hun dienstverlening. Kennis is een schaars goed, de beschikking erover plaatst je in een bijzondere positie: anderen zijn afhankelijk van je, je wordt er onmisbaar door. En de grens tussen onmisbaar blijken en onmisbaar maken isdun." Een wetenschappelijk-technische deskundigheid vindt Kraemer een nogal wankele grondslag voor een open verhouding tot hulpvragers, ,,een open relatie die de gebruikers de moed en de kans geeft uit te leggen hoe zij dingen zien en voelen en waar MOor hen de kern ligt van de problemen in konkrete werkelijkheid die hun aangaat". De drang naar servikratie is onontkoombaar, was de sombere slotsom van Kraemer. Hulpverlening groeit scheef tot eenrichtingsverkeer. Het begint als dienstbetoon en eindigt in beheersende invloed. En toch wordt Kraemer andragoloog? Hij legde zijn keuze uit: ,,ls er een uitweg uit dit dilemma? Ik betwijfel het, maar dat is geen vrijbrief om geen keuzen te doen. Een eerste keuze is al of je je van het dilemma bewust wenst te zijn. Een tweede: of je het neemt zoals het is en je je met de

servikratische zuigstroom mee laat drijven of dat je je er terdege rekenschap van geeft en — volgende keuze — bewust naar middelen zoekt om niet meegezogen te worden en je er zo krachtig mogelijk tegen in te zetten. Deze laatste keuze is de mijne." Die keuze betekent voor Kraemer dal je je voortdurend afvraagt hoe jouw vorm van ,,welzijnsaktiviteit" funktioneert, dat je nagaat of jouw opstelling aansluit bij wat de gebruiker van waarde vindt. Kraemer: ,,Hoe die werkelijkheid er voor de ,,kliënten" zelf uitziet, kunnen alleen zijzelf vertellen vanuil hun ervaring ervan." Want weten deskundigen wel écht iets af van levensomstandigheden die de hunne niet zijn? Wat zeggen hen eigenlijk die problemen waarmee ze door hun maatschappelijke positie wellicht nooit zelf mee in aanraking komen? Kraemer: ,,Deze vragen hebben een scherpe aktualiteit in ons land met zijn groeiend kultureel-raciale minderhedenbestand. Wat weet en ervaart een deskundig welzijnswerker, zeker indien Nederlander en blank, van de werkelijkheid van Turkse gastarbeiders of zwarte Surinaamse werkloze jongeren?" De andragogische werker ontkomt dan ook niet aan het doen van politieke keuzen, volgens Kraemer: ,,Een standpuntbepaling van de andragogische werkers kan nimmer uitblijven. Het is, bewust of niet, een standpunt over het soort maatschapij dat hem of haar bij het helpend handelen voor ogen staat én erin een voorafschaduwing vindt." (FS) •

vu-Magazine 10(1981)7 (luli)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen