VU Magazine 1981 - pagina 379

Tusschen Frankfort a.d. Main en Darmstadt is een nieuwe autoweg geopend, als onderdeel van het traject Beriijn-Bazel. Na de plechtigheid, die door Hitler werd verricht, reed een kilometerslange rij auto's, waarin de art>eiders zaten, achter den wagen van den „Führer" aan. De weg beslaat vier banen met een grasstrook in het midden. (Foto en onderschrift uit De Spiegel van 1 juni 1935).

mhet gelde JS

Dre iatot

on-

on)e

mei

Schacht en de financiën van het Derde Ryk Aan het financiële beleid van het Derde Rijk is de naam van de bankier Hjalmar Schacht (1877-1970) verbonden. Hij was in bredere kring bekerid geworden toen hij, op 22 december 1923 president van de Reichsbank geworden, de sanering van de Duitse geldeenheid na de grote inflatie tot stand bracht. Hij heeft daar overigens wel wat te veel eer voor gekregen. De sanering was gebaseerd op voorstellen van de econoom en Rijksdagafgevaardigde Karl Helfferich, wiens ideeën, hoewel hij tot de oppositie behoorde, door de minister van voedselvoorziening in het kabinet-Stresemann, Hans Luther, en de minister van financiën, Rudolf Hilferding, werden overgenomen en bewerkt en vervolgens, nadat Luther minister van financiën geworden was, uitgevoerd. Schacht had zich steeds fel tegen die plannen gekeerd. Schacht was in 1930 weer afgetreden als president van de Reichsbank, uit protest tegen de voorwaarden die de Duitse regering bij de onderhandelingen over het plan-Young had aanvaard (gedwongen door een vu-Magazine 10 (1981) 9 (oktober)

precaire financiële situatie en in ruil voor een vervroegde ontruiming van het Rijnland door de Franse bezettingstroepen). Luther nam zijn plaats in, maar op 17 maart 1933 benoemde Hitler Schacht weer tot president van de Reichsbank. In augustus 1934 werd hij tevens minister van economische zaken. Schacht was geen nazi, maar zijn grote aanzien bij het bedrijfsleven en zijn onbetwiste bekwaarhheid konden Hitler alleen maar van pas komen. Zijn reeds geschetste beleid ten aanzien van het buitenlandse betalingsverkeer botste niet met de ideeën van de nazi's (terwijl Luther, wiens streven naar binnenlandse prijsdalingen geheel in de lijn van Brünings politiek lag, onaanvaardbaar was). Schacht heeft het buitenlandse handels- en betalingsverkeer van Duitsland geregeld. Daarnaast heeft hij de regering diensten bewezen door de wijze waarop hij haar een toeneming van de overheidsuitgaven liet financieren zonder daarbij wettelijke voorschriften ten aanzien van het krediet dat de Reichsbank aan de regering mocht geven, te overschrijden. Het doet wat merkwaardig aan dat nazi's, voor wie intimidatie, roof en moord dagelijks gehanteerde middelen waren, zo benauwd waren om een wettelijk voorschrift op financieel terrein te overschrijden. Het is wellicht hun angst voor inflatie geweest, gepaard met koudwatervrees ten aanzien van de voor nietingewijden nogal geheimzinnige financiële wereld, die hun bij de aanvang van hun machtsuitoefening enige terughoudendheid deed betrachten. Later kon het hun misschien niet zoveel schelen: als Schacht een nette manier kende om de gewenste uitgaven te financieren, een manier die de zakenwereld niet zou afschrikken, welnu, waarom zou men hem dan zijn gang niet laten gaan? Er is veel ophef gemaakt over de wijze waarop Schacht de financiering van de Duitse overheidsuitgaven heeft geregeld, maar in feite heeft hij niet veel anders gedaan dan het verbod aan de Reichsbank om krediet aan de overheid te geven, te omzeilen, en dat met een truc die Brüning en Luther ook al, zij het op heel bescheiden schaal, hadden toegepast. De stimulerende maatregelen die de overheid in de jaren 1933 en 1934 nam, werden niet gefinancierd door schatkistpapier aan de Reichsbank te verkopen, want dat mocht niet, maar door Arbeitsbeschaffungswechsel uit te geven. Dat waren wissels in de vorm van een opdracht aan instellingen als de Deutsche Bau- und Bodenbank om de houder na drie maanden een bepaald bedrag te betalen. De ondernemers die werk voor de overheid uitvoerden kregen die wissels in betaling. Zij konden die aan de banken verkopen, want de overheid garandeerde de aflossing en omdat het officieel handelswissels waren konden de banken ze weer, indien gewenst, doorverkopen aan de Reichsbank. De regering garandeerde de aflossing in de periode 1934-'38, maar de wissels hadden een looptijd van drie maanden, omdat de Reichsbank wissels met een langere looptijd niet mocht aankopen (disconteren). Geen nood, op de vervaldag werden de wissels wel vervangen door een nieuwe serie. Van de eind 1934 circulerende Arbeitsbeschaffungswechsel ten bedrage van RM 2,6 miljard was RM 1,7 miljard bij de Reichsbank ondergebracht en ongeveer RM 0,5 miljard bij de banken (particuliere ondernemingen bezaten de resterende RM 0,3 miljard). Op soorgelijke wijze heeft Schacht de financiering van de bewapening verzorgd. In de periode 1934-'36 is bijna de helft van de bewapeningsuitgaven betaald met Mefo-wissels, wissels getrokken op de in mei 345

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen