VU Magazine 1981 - pagina 409

Roelf Haan:

Is godsdienst rechts? In het oktobernummer van Voorlopig schrijft ds. Wijers uit Krimpen aan den IJssel een kritische kanttekening over de door hem als links aangeduide theologie van de basisbeweging. Boven het artikel staat de absurde titel: „Is God links?" Het klinkt even onzinnig als de wijze waarop Margrietenige tijd geleden de (later door VU-Magazine verbeterde) resultaten aan de man bracht van een onderzoek naar de kerkelijkheid in onze samenleving: het zou gaan om „God in Nederland". Voorlopig kennende, vermoed ik overigens dat ds. Wijers niet zelf schuldig IS aan de titel keuze boven zijn verhaal. De redactie had echter beter kunnen schrijven: „Is godsdienst links?". Degene die het antwoord op deze vraag In ieder geval duidelijk denkt te geven, Is ir. J. van der Graaf „van de gereformeerde bond". De ware godsdienst is rechts! In Trouw van 12 september jl. staat te lezen dat volgens Van der Graaf verrechtsing de uitkomst zou zijn „van een echt geestelijke vernieuwing, een réveil, waarbij én het hart van de mens én zijn hele leven onder de tucht van het Woord worden gesteld". Ir. Van der Graaf reageert namelijk op een interview van professor Berkhof in datzelfde Trouw, waarin deze onder meer had geconstateerd dat ,,links" niet de kunst verstond om ,,naar het hart van Jeruzalem te spreken" — een mijns inziens wat gevaarlijke en speculatieve uitdrukking, die ik niettemin in haar bedoeling onderschrijf, mits ook vastgesteld is dat dat ,,hart van Jeruzalem" (lees ,,de gewone

mensen in de kerk") op zijn beurt ook links meestal links laat liggen. Berkhof wil uiteraard niet zeggen dat hij tegen links is. Van der Graaf is dat wel. Is dit alles nu de moeite waard om er een pagina VU-Magazine mee te vullen? Ik dacht van wel, want er komt nog meer. Tégen links zijn, zegt Van der Graaf, hoeft namelijk óók nog niet te betekenen dat men naar het hart van Jeruzalem spreekt. Het kan ,,betekenen, dat men in een houding vervalt, waarin geen oog meer is voor de roeping van de christen in de wereld". Van der Graaf moet niets hebben van ,,bij voorbeeld een liberaal beginsel of een principe dat — als uiterste consequentie, wanneer het er op aankomt — fascistisch blijkt te zijn". Hier spits ik de oren: dit zou, in de dop, een beginselprogramma kunnen zijn voor christelijke politieke aktie in Nederland 1981. Maar waarom doet Van der Graaf de Nederlandse taal zoveel geweld aan door de begrippen rechts, links en (,,reformatonsch"-)christelijk zo hopeloos door elkaar te haspelen? Immers als hij geen liberalisme of fascisme wil, wat is er dan in vredesnaam rechts aan zijn visie op de verhouding van christelijk geloof en politiek? (Hij schijnt geloof en politiek te willen scheiden; dit is zeker rechts; maar het klopt niet met wat hijzelf aangeeft als zijn reformatorisch uitgangspunt). Van der Graafs verwerping van het liberalisme is interessant: waar vind je zoiets nog in dat deel van christelijk Nederland dat zich niet ,,links" noemt? De formule van de ,,Christendemocratie" is hachelijk: historisch

is zij het product van een tamelijk passieve aanpassing van het (met name rooms-katholieke) christendom aan datzelfde liberalisme. Nog groter behoefte bestaat er aan een religieuze doordenking van de politieke realiteit wanneer het niet slechts gaat om liberale, maar om fascistische tendensen in de westerse wereld. Men zie datzelfde oktobernummer van Voorlopig, dat opent met een artikel van Dorothee Sölle over wat zij noemt het Noordamerikaanse ,,christofascisme" van de ,,electronische kerk": de massale ,,Jezuspropaganda" via de TV, voor goed geld. ,,De steeds weer herhaalde boodschap is simpel en hij wordt er bij onzekere mensen, die geen succes hebben, ingehamerd met de zekerheid van de geslaagden: geef je hart aan Jezus en hij geeft je wat je wenst. Een optimistische boodschap: wees positief! Ze moesten alle communisten registreren of hun een stempel op het voorhoofd geven, zegt Faldwell, de stichter en leider van de Morele Meerderheid. Een communist is al iedereen, die om meer kindercrèches vraagt en dus het gezin kapot wil maken". ,,Als ik een naam voor deze religie zoek", zegt Dorothee Sölle, ,,zou ik haar willen aanduiden met christofascisme. Theologisch blijkt dat hieruit, dat alle wortels die het Christendom in het Oude Testament, in de joodse bijbel heeft, worden doorgesneden. Geen woord over gerechtigheid, geen aandacht voor de armen die God te hulp komt, weinig over schuld en lijden. Geen hoop op het Messiaanse

rijk. Hoop wordt volledig tot het individu beperkt, teruggeschroefd tot hoop op persoonlijke verlossing. De van het Oude Testament losgerhaakte Jezus wordt iets sentimenteels." Dat fascisme als recht van de sterke, de succesvolle, is dat afwezig in Nederland? Na zes jaar getuige geweest te zijn van de militaire dictatuur in Latijns-Amerika houd ik mijn hart vast, wanneer ik een Dodewaarddemonstrant hoor verteilen over de politiebehandeling die hem ten deel viel inclusief ,,hardhandig verhoor". Als ik in Haagse Post het relaas lees over de kabinetsformatie, waaruit blijkt hoezeer de CDA-lijsttrekker zich boven zijn partij (en dus boven de partijen) stelt en zich op gegeven momenten aan het politieke proces onttrekt, maar wel luistert naar ,,persoonlijke raadgevers" uit Eindhoven en andere plaatsen, dan zie ik, op Nederlandse manier, eerste stappen op een weg die, dóórgelopen, eveneens voert naar Latijns-Amerika, waar de heersende economische belangen evenmin een parlement kunnen gebruiken. Ik kan de opmerkingen van de zijde van de gereformeerde bond dus niet anders lezen dan met grote sympathie. Laten we over dat rechts en links maar even ophouden. De Latijnsamerikaanse economen hebben overtuigend aangetoond dat de revolutie van het liberalisme maar twee historische consequenties kan hebben: zij leidt tot fascisme of socialisme. Voor ieder die het fascisme verafschuwt, blijft dus de vraag: hoe kan voor het socialisme worden gewerkt? Heeft Van der Graaf moeite met die term (maar hijzelf is terminologisch ook geen kunstenaar), dan heb ik volkomen genoeg aan de aanduiding ,,niet-fascistische samenleving".

vu-Magazine 10 (1981) 10 (november)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen