VU Magazine 1983 - pagina 507

werd gezwegen over de exclusieve handelsrechten die de ICA in de verdragen had verkregen; sterker nog, Amerika werd volledige handelsvrijheid beloofd. Voorts sprak Sanford consequent over de Internationale Afrika Associatie (in plaats van de Con^o Associatie) en dus over haar humanitaire karakter. Doei was een federatie van vrije negerstaten te creëren, althans zo werd dat in de VS geïnterpreteerd. Maar in de, door Sanford opgestelde en door de VS in april 1884 ondertekende, verdragstekst was plotseling sprake van de Congo Associatie en niet van de Afrika Associatie. Zonder het te beseffen had de VS ,,de vlag van de ICA erkend als die van een bevriende natie". De volgende dag boekte Leopold een tweede succes. Hij was al enige maanden in onderhandeling geweest met de Franse president Jules Ferry teneinde van hem de verzekering los te krijgen dat Frankrijk in elk geval de ICA-posten zou respecteren. Daar was Ferry in principe wel toe bereid, mits Leopold beloofde zijn bezittingen in Afrika aan geen enkele macht te verkopen. Dit kwam voort uit de overtuiging dat Leopolds project vroeg of laat tot mislukken gedoemd was en dat dan Engeland de zaak zou overnemen. Niet voor niets had Leopold zoveel Britten in dienst en wilde Engeland haar stroman Portugal aan de Congomonding installeren. En toen kwam Leopold met een ware meesterzet. Niet alleen was hij bereid de eis van Ferry in te willigen, uit eigen beweging bood hij vervolgens Frankrijk het recht op voorkoop aan, zou hij door onvoorziene omstandigheden tóch genoodzaakt zijn zijn Afrikaanse bezittingen op te geven. En Ferry accepteerde dit,,genereuze" aanbod! Loterij Nu was de tijd rijp om in Europa zijn slag te slaan. Daarin zou Bismarck een centrale rol spelen. De Duitse staatsman had zich juist in een koloniale politiek gestort en speelde onder meer met de gedachte zélf het Congogebied te annexeren. Maar in mei 1884 hoorde hij van de Franse optie op de ICA-bezittingen. Nu was het Duitse, evenals het Britse, belang primair gericht op het handhaven van de vrije handel in het gebied. Mocht het protectionistische Frankrijk er inderdaad in slagen Leopolds bezittingen in handen te krijgen dan betekende dit, dat Centraal-Afrika voor de Duitse handel gesloten zou worden. De oplossing van dit probleem was kenmerkend voor Bismarcks pragmatische buitenlandse politiek: hij bood aan de ICA ais

vu-Magazine 12(1983) 11 december 1983

Leopoldville in1884

soevereine macht te erkennen, mits de ICA vrijhandel garandeerde en bovendien bij eventuele verkoop (aan Frankrijk dus) zou bedingen dat ook de nieuwe eigenaar diezelfde garantie zou geven. Leopold ging accoord. Maar Bismarck was niet bereid de ICA als bevriende natie te erkennen als Leopold niet aangaf over welk territorium in Afrika de soevereine macht van de ICA zou gelden. Dus bogen Leopold en Stanley zich op een goede morgen in het Paviljoen in Oostende over de kaart van Centraal-Afrika en tekenden een reusachtig blok in, dat in geen verhouding stond met de feitelijke bezittingen van de ICA. Tot hun grote opluchting maakte Bismarck weinig bezwaar; slechts ten aanzien van de gemeenschappelijke grens met de Franse invloedssfeer hield hij een slag om de arm. De kogel was door de kerk. In november erkende Duitsland de ICA als soevereine macht. Engeland stond voor hetzelfde blok, namelijk de Franse optie. Maarzij stond veel gereserveerder tegenover Leopolds bedoelingen. Er was het nodige aandringen van Bismarck voor nodig om ook haar tot erkenning te bewegen, maar in december was het zover. Uiteraard kon toen de derde Europese ,,supermacht", Frankrijk, niet achterblijven en op 5 februari 1885 was het verdrag tussen Frankrijk en de ICA een feit. Leopold was daarbij bereid het KwiluNiarigebied aan Frankrijk af te staan, in ruil voor de Franse toezegging druk op Portugal uit te oefenen om haar claim op de noordoever van de Beneden-Congo op te geven. Als financiële tegemoetkoming verkreeg Leopold

het recht om in Frankrijk een loterij te organiseren tot een bedrag van niet minder dan 20 miljoen francs. En voorts had Leopold als territoriale compensatie nog een uitstulping in het zuidoosten toegevoegd: Katanga. Absoluut vorst Restte nog de regeling met het weerbarstige Portugal, dat vasthield aan haar claim op de Congomonding. Pas nadat de drie grootmachten in een gezamenlijk ultimatum hadden gedreigd dat Portugal helemaal niets zou krijgen ging zij door de knieën en nam genoegen met de enclave Cabinda. Daarmee waren alle territoriale problemen opgelost en kon de nieuwe staat, de Congo Vrijstaat, op 26 februari 1885 formeel door Bismarck worden verwelkomd tijdens de slotzitting van de Berlijnse West-Afrika Conferentie. Met het mede-ondertekenen van de slotacte, waarin onder andere afspraken waren vastgelegd inzake handel en navigatie in het Congogebied, was de algemene internationale erkenning van de nieuwe staat een feit. Eén van de laatste machten die de ICA als staat had erkend was België geweest. Zowel in het parlement als in de pers werd met weinig geestdrift gereageerd. De noodzakelijke felicitaties van de regering met Leopolds succes waren in de meest,,onberispelijke bewoordingen" (aldus Leopold) verpakt. En dat het parlement zich eind april 1885 unaniem accoord verklaarde met een personele unie tussen België en de Congo — met Leopold als gemeenschappelijke vorst — was niet het gevolg van enig enthousiasme als wel

429

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen