VU Magazine 1983 - pagina 314

ren — de relatie met de economische recessie, de vergelijkende methode en vooral ook de beschouwing van fascisme en verzet over een wat langere periode en dat stemt mij optimistisch, ondanks dat we aan de beantwoording van niet alle vragen zijn toegekomen. Geslaagd vind ik het congres ook in de opzet om, in een uitwisseling van opvattingen van verzetsmensen en academici, tot een concretere reconstructie van de werkelijkheid te komen. Je kunt dat over tien jaar niet meer doen, omdat dan de meeste verzetsmensen zijn overleden." Napratend over het congres komen we op de vraag hoe het komt dat, tegen de achtergrond van vaak gelijkluidende motieven en verderreikende idealen, de rol van de verzetsbewegingen na de oorlog in de verschillende landen zo uiteenloopt. Terwijl, bij voorbeeld, in Joego-Slavië de grote inzet van de partizanen na de oorlog leidde tot een geheel nieuw staatsbestel, keerden na '45 in Nederland de oude verhoudingen al snel weer terug. Dit, ondanks het feit dat toch ook veel Nederlanders uit, of sympathiserend met het verzet, na de oorlog een andere dan de voorooriogsesamenleving op het oog hadden. Van Roon: ,,De rol van de communisten in het Joegoslavische verzet is groot geweest en tiet verzet heeft heeft er zich bovenal als een eenheidsbeweging gemanifesteerd. Dat heeft daar uiteindelijk tot een maatschappelijke integratie geleid, vooral ook van de verschillende nationaliteiten. Het is opvallend, als je de ontwikkelingen in bezet Nederland bekijkt, hoe moeizaam eenheidsbewegingen hier op gang kwamen. Ze waren er wel: het blad Vrij Nederland bij voorbeeld, aan de wieg waarvan gereformeerden èn Barthianen gemeenschappelijk hebben gestaan, de Eenheidsvakcentrale, waarbij ook protestanten tot de oprichters behoorden, de PvdA." Maar dat zijn toch allemaal pogingen die, zo niet mislukt, dan toch gefaald hebben in hun werkelijke bedoelingen? De doorbraak, zoals de PvdA zich die voorstelde, bleef uit en de aloude verzuiling keerde, niet alleen in de politiek, weer. Van Roon: ,,lk ben met enkele studenten juist beziggeweest met het thema recessie en herzuiling. Die relatie is al te zien in de jaren dertig, hoewel je ook kunt volhouden dat Colijn al In die tijd een doorbraak forceerde naar de liberalen. Je hebt toen niettemin een enorme versterking gekregen van de verzuiling. Dat proces heeft men onderschat in z'n invloed op de bezettingsjaren en daarna. Je kunt trouwens ook nu, in de economische depressie die we op het moment beleven, het accent in toenemende mate weer zien leggen op ideologieën en geloofsrichtingen. Een andere oorzaak voor de terugkeer in '45 van vooroorlogse verhoudingen kun je zoeken in de onenigheid tussen het verzet en de regering in ballingschap te Londen. Denk dan vooral aan de wijze waarop men in Londen, via militair gezag het heft hier meteen weer in handen heeft genomen. Daarin waren wel enkele verzetsmensen opgenomen, maar men heeft toen toch voornamelijk uit angst voor communisme, bolsjewisme en een sociale revolutie gehandeld. Ik denk dat èn de verzuiling èn de angst voor het communisme een grote rol hebben gespeeld. Ook wat dat laatste betreft was er dus niets veranderd. Het anti-bolsjewisme was na de oorlog net zo groot als ervoor en nam tijdens de koude oorlog zelfs nog in hevigheid toe " 264

Aandachtige toehoorders tijdens het congres: „Accenten op verwaarloosde aspecten" (AVO/VU — Steve de Reus)

Nieuwe fascistoïde tendenzen Het tijdstip van het congres was welbewust gekozen. Oók omdat het gevaar van oplevend fascisme bij het voortduren van de huidige crisis niet denkbeeldig is. Wat is de boodschap voor het heden die we eruit kunnen trekken? Hoe groot is de kans dat we weer dezelfdecycluszullen doormaken? Van Roon: ,,lk onderschrijf de mening van Langbein. die zei: de geschiedenis herhaaftzich wel, maar nooit op dezelfde manier. Je kunt wèl vergelijken, structureel vergelijken. En we hebben gezien hoe ingrijpend de invloed is van zo'n economische recessie. We zien, net als in de jaren dertig, dat het overheidsbeleid vaak zo versplinterd is, weinig flexibel kan reageren op bepaalde tendenties die zich voordoen. Je ziet dat bij voorbeeld in het opnieuw benadrukken van eigen, Nederlandse, elementen, ten nadele vaak van internationale verhoudingen. Je ziet 't ook in de discriminerende wijze waarop men nu praat over Turken, f\/larokkanen, over gastarbeiders. Je kunt zo maar een paar indicatoren kiezen, op grond waarvan mensen — zonder tot een fascistische partij te behoren, toch fascistoïde tendenzen vertonen Ik denk dat de beste methode om daar tegenin te gaan is, dat in eigen kring, in eigen plaats of dorp te doen. Als je 't allemaal alleen van een regering of overheid verwacht, dan verloopt het verzet daarentegen veel trager. Waakzaamheid is geboden. En belangrijk is dat je er bewust zorg voor draagt, dat die gediscrimineerde groepen niet in een isolement geraken. Je moet, denk ik, ook begrip hebben voor de angst waarin veel joden weer verkeren. Op het economische vlak is het wenselijk dat, wanneer men een bezuinigings- en stimuleringsbeleid wil voeren, men dit in een zo breed mogelijk perspectief, liefst internationaal, doet. Je moet ook oppassen al teveel uit te geven aan bewapening, omdat dat te weinig stimulerend werkt en te zwaar drukt op de bestedingen, èn omdat onder druk van de crisis, de internationale verhoudingen de neiging hebben te verscherpen. En waartoe nationalisme en protectionisme kunnen leiden, hebben we inmiddels gezien. Wat we nu nodig hebben is toenadering en internationale solidariteit." (GJP) Zolang de voorraad strekt kunnen belangstellenden de congresbundel tegen betaling verkrijgen bij de vu-boekhandel (tel. (020) 44 43 55). vu-Magazine 12(1983) 7 juli 1983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen