VU Magazine 1985 - pagina 261

tisme tot telekinese en van telepatie tot reïncarnatie. Een constatering die om een enkele kanttekening vraagt. Mathematisering Geloven is een in essentie 'irrationele' bezigheid. Iets voor waar aannemen dat per definitie te zien noch te bewijzen is, valt strikt genomen buiten de aangeharkte perken van het gebied waar uitsluitend de wet van rede en logica regeert. Dat geldt voor het officiële, kerkgebonden geloof evenzeer als voor de naar occultisme neigende overtuigingen. Om die reden is men er steeds van uit gegaan dat geen grotere tegenstelling denkbaar is dan tussen het zelfgenoegzame vertrouwen in de menselijke rede, inclusief het daarop geënte rationalisme, en het al dan niet christelijke geloof. Vandaar ook, dat in orthodox godsdienstige kringen de aversie tegen deze vruchten der Verlichting steeds het grootst is geweest. Maar ook het omgekeerde is waar. Voorstanders van een zo sterk mogelijk rationalisme zijn er steeds van uitgegaan dat hun zaak gediend zou zijn met het algehele verdwijnen van kerk en godsdienst. Toen de ontkerkelijking Nederland overspoelde nam men hoe dan ook van beide kanten voetstoots aan dat de oorzaak hiervan bij het rationalisme zou liggen, dat immers onstuitbaar oprukte in maatschappij en wetenschap, tot zelfs binnen de theologie aan toe. Natuurwetenschappelijke bewijsvoering en methoden deden zonder uitzondering hun entree op alle terreinen des levens, 't Kan zijn dat de dreigende maximale 'mathematisering' van de samenleving deze irrationele tegenreactie heeft opgeroepen. Maar zeker lijkt nu, dat niet iedereen die de kerk de rug toekeerde, het geloof heeft ingeruild voor het rationalisme. Nu blijkt immers dat juist een grote groep, afkomstig uit degenen die de institutionele godsdienst zoals gepraktiseerd in de 'officiële kerken' hebben afgezworen, de sterkste hang vertoont naar het geloof in allerhande occulte en dus irrationele zaken. Bovendien blijkt dat juist de aanhangers van de traditionele kerk die neiging tot 't occulte nog het minst hebben. Zij zijn in feite zelfs rationeler, want minder 'bijgelovig', dan de over het algemeen uiterst rationalistisch geachte humanisten en atheïsten. Maar we gaan dan gemakshalve even voorbij aan het voor kerkelijke kringen wellicht toch pijnlijke resultaat, dat ook onder protestanten en katholieken ruim eenderde deel sterk in het paranormale gelooft.

vu-Magazine 14(1984) 6 juni 1985

Supermarkt Gezien de vraagtekens die dit provisorische onderzoek oproept, lijkt het raadzaam de uit '79 daterende studie 'God in Nederland' nog eens uit de kast te trekken. Hoewel het geloof in 'buitenissigheden', zoals hier opgevoerd, daarin (helaas) nagenoeg buiten beschouwing bleef, biedt dat veelomvattender en wetenschappelijker opgezette onderzoek mogelijk aanknopingspunten. Ook in '79 bleek, als een van de belangrijkste resultaten namelijk al, dat het geloof binnen de kerken pluriformer was geworden ten opzichte van de situatie die eerdere onderzoekers erin '66 aantroffen: ook trouwe kerkleden bleken individualistischer en selectiever geworden in wat zij wel en wat zij niet geloofwaardig achtten in de geloofsleer, zoals officieel geldend binnen de eigen kerk. Kerkleden bleken bovendien in toenemende mate er met die dogma's strijdige geloofselementen op nate houden. Een andere, evenzeer belangrijke conclusie uit 'God in Nederland' was, dat men de immer wassende groep buitenkerkelijken niet zonder meer als 'ongelovig', 'heiden' of 'atheïst' mocht beschouwen. Want daarover waren wél duidelijke onderzoeksresultaten voorhanden. Zoals de feitelijke constatering dat ook in '79 bijna tweevijfde (37 procent) van de buitenkerkelijken zichzelf als 'gelovig' beschouwde

en eenzelfde aantal overtuigd was van 'een hogere macht die het leven beheerst'. Bijna een kwart van deze zelfde groep meende bovendien stellig dat al wat in de wereld gebeurt, volgens een bepaald plan verloopt. Eén gevolgtrekking lijkt na dit alles hoe dan ook voor de hand te liggen: gelovigen, zowel binnen als buiten de officiële kerken, blijken mondiger en autonomer geworden, al betekent dit kennelijk nog niet dat zij noodzakelijkerwijs ook rationalistischer zijn ingesteld dan vroeger. Bovendien is het religieuze (en pseudo-religieuze) aanbod in de afgelopen decennia aanzienlijktoegenomen. Uit dit totale aanbod nu, stelt deze moderne, religieus geïnteresseerde clientèle ieder voor zich een pakket naar eigen keuze samen — een stukje christendom, een scheutje oosterse religie, een snufje occultisme — vrij winkelend in desupermarktvan geloof en bijgeloof, die onderhand de 'duurdere' want veeleisender 'kruidenier op de hoek' grotendeels verdrongen lijkt te hebben. Het NSS-onderzoek lijkt deze al wel eerder geventileerde gedachte te versterken. Maar als er iets is waarop deze 'opinie-analyse' heeft gewezen, dan is het toch wel op de noodzaak om de 'occulte gelovigheid' eens aan een grondig, wetenschappelijk onderzoek te onderwerpen. Voer te over, dunkt ons, voor godsdienstsocio- en -psychologen! c

Een paranormale genezeres gaat in trance om de kwalen van de aanwezige patiënten op het spoor te komen; een gebruikelijke praktijk In de 19e eeuw, getuige deze Duitse gravure

215

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen