VU Magazine 1985 - pagina 502

Politicologe onderzocht de crisis rond 1930

Tervol ontslag uit 's lands dienst' De crisis van de jaren dertig had tot gevolg dat de bevolking massaal de straat opging. Tot nu toe was nauwelijks bekend dat vooral vrouwen hierin actief waren. Tegelijkertijd liepen er ook andere scheidslijnen door de bevolking, zodat van een eenduidige beweging absoluut geen sprake was. Roeleke Vundermk De tijdspanne tussen de twee wereldoorlogen staat in de vrouwengeschiedenis te boek als een periode waarin er nauwelijks sprake was van een 'vrouwenbeweging'. Na het verkrijgen van het kiesrecht in 1919, zakte de beweging als een pudding in elkaar. De vrouwen — ervan overtuigd dat de belangrijkste strijd reeds gestreden was — zetten zich aan de opbouw van het land na de verwoesting van de eerste wereldoorlog. Maar het werd er alleen de eerste tijd beter op. Aan het eind van de jaren twintig overschaduwde een enorme crisis de levens van de mannen, vrouwen en kinderen. Van deze crisis is dank zij verschillende onderzoeken bekend geworden dat het leven voor heel veel mensen bepaald niet makkelijk was. Hoewel het altijd gevaarlijk lijkt een vergelijking te maken tussen twee perioden in de geschiedenis, kan men zich toch niet aan de indruk onttrekken dat er feitelijk niets nieuws onder de zon is. Het aanpakken van 'tweeverdieners' en het korten op bijstandsuitkeringen zijn maatregelen die niet alleen nu, maar ook in de jaren dertig voorkwamen. Dat er verzet was tegen bij voorbeeld het korten op de steun, bleek uit het Jordaanoproer in 1934. Aanleiding was het verlagen van de steun van A 11,- tot / 9,per week. Bij dit oproer werd hard opgetreden door de politie. Er vielen uiteindelijk zes doden en vele gewonden. Maatregelen als het verlagen van de steun troffen met name vrouwen omdat zij degenen waren die elke week met de grootste moeite de touwtjes aan elkaar moesten knopen. Van verzet van met name vrouwen tegen dit soort ri>aatregelen was, tot voor kort nauwelijks iets bekend. Toch is dat verzet er wel degelijk geweest. Dat blijkt uit een boek dat de politicologe Els Blok schreef onder de titel Uit de schaduw van de mannen. Els Blok beschrijft daarin het verzet van vrouwen in de periode 1930 tot 1940. Verzet van vrouwen viel vele malen samen met verzet van mannen. Zij hadden im-

414

(Archief; Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis)

mers vaak dezelfde belangen, bij voorbeeld als het ging om werkgelegenheid of om de hoogte van de uitkeringen. Toch vielen die belangen niet altijd samen. Els Blok heeft het verzet van vrouwen onderzocht op twee terreinen: de arbeid van vrouwen en de strijd tegen de armoede. Haar onderzoeksmateriaal bestond behalve uit wetenschappelijke literatuur, ook uit interviews met de vrouwen die het allemaal hadden meegemaakt. Dat maakt het boek in zekere zin uniek. De mensen over wie geschiedenis wordt geschreven, komen zelf aan het woord. Omdat de meeste vrouwen niet veel jonger zijn dan een jaar of zeventig, is het ook van belang dat een dergelijk onderzoek nu gebeurt.

T

e lang is er steeds van uit gegaan dat alle vrouwen dezelfde belangen hebben, net zoals men er steeds vanuit ging dat bij voorbeeld alle arbeiders dezelfde belangen zouden hebben. De strijdigheid van be-

langen laat zich aardig illustreren met het onderwerp arbeid. Eigenlijk was men in de jaren dertig falikant tegen vrouwenarbeid, vooral van gehuwde vrouwen. Tegelijkertijd wordt van verschillende kanten de arbeid van vrouwen juist bevorderd. In 1937 diende de rooms-katholieke minister Romme een wetsontwerp in dat kort en krachtig luidde: ,,Eene gehuwde vrouw mag geen arbeid verrichten". Hij stelde één uitzondering voor: vrouwen mochten wél werkzaam zijn als dienstbode. Er was namelijk een enorm tekort aan vrouwen (of liever gezegd meisjes) die dit werk wilden doen. Dat was nauwelijks verbazingwekkend. De meisjes werden afgebeuld, werkdagen van zes uur 's ochtends tot negen uur 's avonds waren geen uitzondering. Een vrouw uit WestFriesland vertelt: ,,Er was erg veel verschil tussen de families waar ik gediend heb. Soms werd je helemaal in het gezin opgenomen, maar andere waren afstandelijk. Gingen ze met koekjes rond, dan probeerden ze je over te slaan. Als ik krentebrood sneed, nam ik stiekem de kruimels, want dat mocht niet. Ze lieten je hard werken, de kinderen mochten bij voorbeeld niet meewerken. Ze wilden je per se aan het werk houden, dat voelde je. Ik voelde me altijd schuldig als ik niets deed, ik had het gevoel dat ik tijd stal. Nu moet ik nog altijd iets om handen hebben." Het dagblad Het Volk schrijft in 1938 over een vakantiekamp voor dienstmeisjes: ,,Een aantal meisjes kwam totaal overwerkt en uitgeput aan en kon de eerste dagen niets anders doen dan slapen. Voor ze weg mochten hadden ze nog alles moeten schoonmaken, kleding nazien, enzovoort. " Het is dus niet vreemd dat een vrouw de volgende verklaring gaf voor het tekort aan dienstboden: ,,Het is de wraak van de moeders!"

E

r waren eigenlijk twee redenen om vrouwenarbeid te verbieden. De eerste was dat het in strijd zou zijn met de vrouwelijke natuur. De tweede dat er al zoveel mannen werkloos waren. Met het eerste argument was het merkwaardig gesteld. Vooral van confessionele zijde werd gewezen op de 'natuurlijke' positie van de vrouw. Maar was er op de arbeidsmarkt een duidelijk tekort, dan werden vrouwen opgeroepen en bleken er allerlei voorzieningen mogelijk, zoals kinderopvang. Vergeten werd vaak waaróm gehuwde vrouwen werkten. Op dit gebied was spra-

VU-MAGAZINE -

DECEMBER '85

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen