VU Magazine 1986 - pagina 184

mMS

FLIM-3

Vaatjes van het Spacelab-experiment van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium

embryo langzamer en stopt de computer het proces te vroeg, is het warmer dan gaat het sneller en is de computer te laat. Ook de voorbereidingen die direct voorafgingen aan de lancering waren voor de biologen een moeizaam avontuur. Om de kikkers in Florida te laten acclimatiseren reisden vijf weken van te voren enkele medewerkers van het Utrechtse laboratorium in gezelschap van de kikkers naar Florida. De kikkers moesten het in Amerika doen met stilstaand water terwijl ze in Utrecht aan stromend water gewend zijn. De gevolgen van deze overgang waren ernstig. De kikkers werden ziek. Drie van de vijfentwintig kikkers stierven veertien dagen voor de lancering. Alle experimenten moesten twaalf uur voor de lancering ingeleverd worden. Omdat de eicellen en het zaad van de mannetjes kikkers niet lang bewaard kunnen worden werden de experimenteerdoosjes pas op het laatste moment in gereedheid gebracht. Na de vlucht bleek dat zowel bij het experiment in de ruimte als ook bij het controleexperiment op aarde geen bevruchting optrad. De oorzaak hiervan wordt onderzocht.

H

et doen van biologisch onderzoek ver van huis en in een geautomatiseerde opstelling brengt grote problemen met zich mee. Spacelab is op de tere biologische experimenten nog niet voldoende toegesneden.

166

Van de zeventig experimenten die tijdens de Spacelabvlucht vorig jaar werden uitgevoerd bestond bijna de helft uit materiaalkundige proeven. Natuurkundigen en biologen zorgden ieder voor een kwart van de experimenten. Slechts een paar experimenten waren afkomstig van de gedragswetenschappen. Twee van deze experimenten werden bedacht en begeleid door het Max Planckinstituut voor psycholinguïstiek in Nijmegen. Bij één daarvan is professor W. Levert betrokken. "Psycholinguïstiek is de leer van het menselijk taalgedrag", legt hij uit. Dat hij onderzoek heeft gedaan naar het taalgedrag van astronauten vindt Levert niet essentieel. Belangrijker vindt hij dat "het experiment eigenlijk voor het eerst een echt cognitief-psychologisch onderzoek in de ruimte is geweest." De vraag was hoe een mens in gewichtsloze toestand begrippen als onder, boven, links en rechts hanteert. Levert: "Op aarde is het duidelijk hoe dat gaat. Men let daar vooral op de informatie van het evenwichtsorgaan. Men laat zich daarbij enigszins beïnvloeden door wat men ziet." De stand van het hoofd is onder aardse omstandigheden betrekkelijk onbelangrijk. "Onder" blijft onder, welke oriëntatie het hoofd ook heeft. In de ruimte blijkt ons richtingsgevoel heel anders te werken. Levert: "Bij het wegvallen van de informatie van het evenwichtsorgaan, blijkt dat men zich vrijwel exclusief oriënteert aan de stand van het

hoofd." Een astronaut trekt zich dus kennelijk niets aan van de dingen in zijn gezichtsveld. Hij neemt de zaken zoals hij ze ziet. De stand van het hoofd is bepalend voor zijn richtingsgevoel. Levert: "De astronaut zegt gewoon dat iets boven iets anders is wanneer ze boven elkaar in zijn gezichtsveld hangen." Een van de dingen waarover hij zich verbaast is dat de oriëntatie van de romp er in de ruimte ineens niet meer toe doet. Op aarde is de houding van de romp juist belangrijk. Levert meent dat het Spacelab-experiment aangetoond heeft dat de oriëntatie van een mens ten opzichte van zijn omgeving niet op een vaste manier gekoppeld is aan de zintuigen. "Je zegt op aarde heel gemakkelijk dit is boven en dat is onder, op grond van je evenwichtsorgaan. In de ruimte doe je dat bijna even gemakkelijk, doodgewoon op grond van een totaal andere waarneming." Volgens hem zou dit wel eens een voorbeeld van een veel algemener verschijnsel kunnen zijn. Men wil dit soort ruimte-onderzoek uitbreiden om te zien of de mens ook in andere opzichten in gewichtsloze toestand anders met zijn waarnemingen omgaat. Professor Levert verwacht dat de gedragswetenschappen in de ruimte nog veel zullen kunnen leren. Het bestuderen van het gedrag van astronauten dient niet alleen de wetenschap maar ook de ruimtevaart meent dr. Vreeburg. Volgens hem is het voor de bemande ruimtevaart belangrijk om te begrijpen waarom mensen in de ruimte vaak last krijgen van een slecht humeur. Vreeburg noemt het voorbeeld van een ruzie met het grondstation die zo hoog opliep dat de astronauten de radioverbinding enige tijd uitschakelden. Ook hij vindt dat het gedrag van de astronaut onderwerp van de studie moet zijn.

E

en van de wetenschappelijke astronauten die vorig jaar belast was het uitvoeren van de experimenten in het ruimtelaboratorium is de Nederlander dr. Wubbo Ockels. Alhoewel hij bij bijna alle uitgevoerde experimenten nauw betrokken was, wil hij over de resultaten van de experimenten niet veel kwijt. Ockels: ,,Wat ik in de ruimte heb gedaan is eigenlijk niets anders dan aan de knoppen draaien." De eer van de nieuwe ontdekkingen laat hij aan de wetenschappers die de experimenten ontwikkelden. Waar Ockels wel lang en boeiend over vertelt, zijn de eigen ervaringen. De toestand van gewichtloosheid heeft grote invloed op een astronaut. Het wegvallen van de zwaartekracht leidt tot lichamelijke en psychische veranderingen. Zo gaat de tastzin een veel belangrijkere rol spelen. In de ruimte blijkt het niet mogelijk zich met gesloten ogen te oriënteren. Bewegen en denken worden in gewichtsloze toestand veel

VU-MAGAZINE — MEi 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen