VU Magazine 1986 - pagina 164

bezoek bracht aan de Acropolis. Andere tijdgenoten zeiden dat Elgin en de zijnen meer schade hadden toegebracht aan het Parthenon dan alle barbaren en tijdsinvloeden. In Engeland trokken de beeldhouwwerken veel bekijks, maar ze werden ook met enige wrevel bekeken. De Engelse staat wilde ze niet van Lord Elgin kopen en bood uiteindelijk minder geld dan de hele operatie om de stenen naar Engeland te krijgen had gekost. Voor Lord Elgin, die om de kunstschattenroof zelfs in een buitenlandse gevangenis belandde, is het weghalen van de marmeren stenen eerder een drama dan een triomf geworden. De groep mensen die vond dat de stenen eigenlijk weer naar Griekenland teruggebracht moeten worden, werd steeds groter. Bij de honderdste sterfdag van Byron bij voorbeeld was het diplomaat en dagboekschrijver Harold Nicholson die de Engelse regering vroeg de marbles weer terug te sturen.

O

ndertussen gingen op de Acropolis zelf de ontwikkelingen verder. In 1930 werd de zelfstandige staat Griekenland, na een vrijheidsoorlog tegen de Turken internationaal erkend. Vanaf die tijd zijn er steeds archeologen aan het werk geweest op de verhoging in het centrum van Athene. De aanvankelijk nog jonge wetenschap werd niet altijd met even grote vakkundigheid beoefend. De eerste Griekse archeoloog Kyriakos Pittakis, die in 1933 zijn werk op de Acropolis begon, ontdekte bij opgravingen veel nieuwe dingen, maar zelfs zijn naaste medewerkers hadden later kritiek op de ruwe wijze waarop hij met zijn materiaal omging. Maar net als met de 'kunstroof' van Elgin moeten we ons als we oordelen over zijn werk, bedenken dat wij in een andere tijd leven. Er heersten toen andere maatstaven. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw kwam de discussie op gang welke historische sporen op de Acropolis wel en niet bewaard moesten blijven. Een van de gevolgen van deze discussie was dat in 1875 de toren die ooit bij het middeleeuwse fort van de Acropolis had gehoord, tegen de vlakte werd gegooid. Niet iedereen was het daar mee eens en misschien als de beslissing in deze tijd genomen had moeten worden, was er anders besloten. Nu zijn echter alleen de gebouwen uit de klassieke oudheid overgebleven. Reeds tijdens een congres van archeologen in Athene in het jaar 1905 werd geconstateerd dat de gebouwen te lijden hadden van de samenstelling van de lucht. Een bijkomend probleem in de jaren daarna was dat de meeste gebouwen op de Acropolis, in een poging hun bouwvalligheid te verminderen waren afgebroken en herbouwd. Bij dit proces waren ijzeren constructies gebruikt om de marmeren blokken stevig aan elkaar te maken. De ijzers gingen echter

150

De toren die bij het Middeleeuwse fort behoorde werd in 1875 tegen de vlakte gegooid. Men vond het nodig dat de toren — links op de foto — wèl bewaard zou blijven

roesten en vormden daarmee een ernstige bedreiging voor het marmer. Met de regeringswisseling van 1974 lijkt een nieuwe periode aangebroken te zijn voor de Acropolis. Van regeringswege wordt een verantwoorde restauratie krachtig ter hand genomen en de Griekse regering maakt van dit werk een echt prestige object. Dat neemt echter niet weg dat men te maken heeft met een groot aantal technische problemen waar voorlopig nog geen oplossing voor aanwezig is.

D

e Acropolis en de bouwwerken die er op staan hebben naast hun antieke waarde ook een symbolische lading gekregen voor de Grieken. De Acropolis is het symbool van de vrijheid en eenheid van het land. Het duidelijkste werd dit misschien nog wel toen de vrijheidstrijder Alekos Panakoulis, over wie de Italiaanse schrijfster Oriana Fallaci het beroemde boek 'Een Man' heeft geschreven, het Parthenon 'gijzelde' om zo de democratie in zijn land af te dwingen. De Acropolis als symbool van de Griekse geest en de democratie, zo wenst ook Melina Mercouri het bouwsel te zien. Op agressieve wijze maakt zij de wereld duidelijk dat zij de verwijdering van de versieringen van het Parthenon aan het begin van de negentiende eeuw als kunstroof beschouwt, ook al was er door de toen heersende autoriteiten een vaag soort toestemming voor deze actie gegeven. Het feit dat de 'marbles' nog steeds niet teruggeven zijn aan de Grieken beschouwt mevrouw Mercouri als een vorm van neo-imperialisme. Wat willen de Grieken met de stenen als ze terug naar hun land van herkomst zouden komen? Op deze vraag wordt een niet geheel duidelijk antwoord gegeven. De Unesco ondersteunt de vraag van Griekenland en bemiddelt bij de onderhandelingen met Engeland. Echter, deze organisatie heeft geen zin zich in een wespennest te steken door beginselverklaringen te ondertekenen, die gaan in de richting, dat ieder land

er recht op heeft zijn kunstschatten die zich in het buitenland bevinden terug te vorderen. Men legt er grote nadruk op dat het in het geval van de 'Elgin Marbles' om een uniek geval gaat en voert als redenen aan dat hier een kunstwerk uit elkaar gerukt is en dat het een lofwaardig streven is te proberen kunstwerken als één geheel te bewaren. Als men daarom de Grieken die strijden voor de teruggave van de 'Elgin Marbles' vraagt wat zij dus met de stenen zullen doen als ze in Griekenland zijn, komt dus steeds het antwoord dat de stenen teruggezet zullen worden op hun oorspronkelijke plaats. Meer dan een beginselverklaring kan dit echter niet zijn. De luchtvervuiling is nog steeds te groot en er zijn nog geen middelen bekend om verval van de stenen ten gevolge van de luchtvervuiling te voorkomen. Het tweede antwoord moet dan ook luiden dat men de stenen voorlopig, en voorlopig zou wel eens een lange tijd kunnen zijn, zal opslaan in een gebouw. Gesproken wordt van een kazerne, aan de voet van de Acropolis. Op die manier kunnen toeristen en wetenschappers de delen van het Parthenon weliswaar niet in één oogopslag, maar toch tijdens één visite bekijken. Tegenstanders van teruggave zeggen dat dit geen tentoonstelling 'in samenhang' is. Ze wijzen er op dat de Grieken in het geval zij serieus aan het publiek willen laten zien hoe het Parthenon er twee eeuwen geleden uitzag, er beter aan doen om replica's te vervaardigen en die op het Parthenon aan te brengen. Mevrouw Merciouri wijst dan echter op de emotionele lading die de stenen hebben en geeft aan dat die met replica's niet te vertegenwoordigen is.

M

en kan verbaasd staan welke emoties de discussie over terugkeer van de stenen naar Griekenland teweegbrengt. Verhitte gemoederen treft men niet alleen in Griekenland en Groot-Brittannië, waar

VU-MAGAZINE — APRIL 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen