VU Magazine 1986 - pagina 423

Spoorelementen en de biochemie van het lichaam De biochemie probeert het biologisch functioneren van planten, dieren en mensen te begrijpen met behulp van chemische wetten. Het toont ons een onafzienbare kermis van ingewikkelde chemische verbindingen. ledere stof heeft zijn eigen functie. Alles wat leeft, kan slechts functioneren dankzij een ingewikkelde tredmolen van reacties tussen de verschillende stoffen. Sommige verbindingen bevatten atomen van één van de .spoorlementen. Het gaat hierbij vooral om zogenaamde enzymen: stoffen die chemische reacties tussen andere stoffen mogelijk maken. Van veel verschillende enzymen is bijvoorbeeld bekend dat ze een zink-atoom bevatten. Zonder zink kunnen deze enzymen niet bestaan. In tijden van schaarste is het menselijk lichaam gelukkig in staat efficiënt om te gaan met de beschikbare hoeveelheid spoorelementen. Het lichaam neemt dan zoveel mogelijk op uit het voedsel en minimaliseert de uitscheiding van het element. Als het tekort nijpend is, worden de belangrijkste enzymen bevoordeeld ten koste van de minder belangrijke enzymen. Tekort aan een spoorelement leidt daardoor niet snel tot acute klachten. Als het tekort langer duurt, kunnen echter wel de groei, de ontwikkeling en het onderhoud van het lichaam in het gedrang komen. Een overdosis van de spoorelementen kan leiden tot vergiftigingsverschijnselen. De overtollige atomen gaan aan andere kleven. Deze stotfen worden dan in hun functioneren belemmerd. De opname en de uitscheiding van de spoorelementen worden zelf ook weer gereguleerd door biochemische processen, een tekort van het ene spoorelement kan zo de huishouding van een ander spoorelement beïnvloeden. Uit dierproeven zijn inmiddels tientallen van dit soort wisselwerkingen bekend. De belangrijkste wisselwerkingen staan in bijstaand schema.

baarder voor ziekten. Zinktekort vermindert het smaak- en reukvermogen. Men heeft ontdekt dat een zink-tekort versterkt wordt onder psychische druk, zoals vaak tijdens de zwangerschap. Gebrek aan magnesium kan leiden tot depressie, nervositeit, hyperactiviteit, hoge bloeddruk of apathie. Van mangaan is bekend dat een tekort bij dieren de groei en de voortplanting verstoort. Ook ontstaan bij deze dieren afwijkingen in het skelet en het zenuwstelsel. Een tekort aan spoorelementen ontregelt het lichaam, maar teveel leidt tot vergiftigingsverschijnselen. Chileense mijnwerkers die teveel mangaan in hun lichaam kregen, raakten geiVriteerd en ontwikkelden een vreemde manier van lopen. De slachtoffers van deze ziekte, die in Chili mangaan-gekheid wordt genoemd, krijgen last van spraakproblemen, schizofrenie en andere zenuwziekten. Ook de meeste andere essentiële spoorelementen zijn in grotere hoeveelheden giftig. Voor deze stoffen geldt dus: niet te veel en niet te weinig. Van een aantal nog niet genoemde elementen zijn alleen nadelige eigenschappen bekend. Stoffen als lood en cadmium spelen geen essentiële rol in het lichaam. Een teveel van deze stoffen is echter giftig.

D

e westerse landen hebben sinds de industriële revolutie de giftige werking van sommige elementen leren kennen. De problemen rond lood hebben kort geleden nog geleid tot de invoering van loodvrije

VU-MAGAZINE~ NOVEMBER 1986

benzine. De schadelijke werking van een tekort aan essentiële spoorelementen werd in de Derde Wereld voor het eerst duidelijk. Het eenzijdige en arme voedselpakket in veel landen in de Derde Wereld bevat vaak niet voldoende essentiële spoorelementen. In Peru en Mexico bevat het voedsel volgens de WHO te weinig koper. In Egypte, Iran en Turkije is aangetoond dat grote groepen van de bevolking door hun eetgewoontes een zinktekort hebben. Het belangrijkste onderdeel van het dagelijks voedsel is in deze landen ongedesemd brood, gemaakt van sterk geraffineerd tarwemeel. Dit brood is zinkarm omdat in graan het zink vooral in de zemelen zit. De gevolgen van dit zinkarme voedselpakket worden in deze landen nog versterkt door een verhoogd zinkgebrek als gevolg van bloedverlies en transpiratie. Onder de bevolking lijden vermoedelijk veel mensen aan de gevolgen van dit zinktekort. Zo worden veel kinderen seksueel niet volwassen of blijven achter in de groei. Ook geloven sommige wetenschappers dat andere veel voorkomende afwijkingen in deze landen direct samenhangen met zink-tekort. Dr.Nejat Akar van het staatsziekenhuis in het Turkse Bursa krijgt veel te maken met aangeboren hersenafwijkingen. Er is weinig bekend over de oorzaken hiervan. Volgens dr.Akar komt de afwijking veel voor bij bevolkingsgroepen die een zink-tekort hebben, met name de lagere klassen in het nabije en verre oosten. Om na te gaan of

een direct verband bestaat, onderzocht Akar vrouwen vlak na de bevalling en ontdekte dat moeders van zieke kinderen minder zink in het bloed hadden. Dr.Akar is ervan overtuigd dat zink iets met die misvorming te maken heeft. Ter illustratie van de situatie noemt hij één van zijn patiënten, een vrouw die al twee maal een kind met een aangeboren hersenafwijking had gekregen: "Zij woonde met zeven mensen in een kleine ruimte. Het voedsel van het gezin bestond voornamelijk uit brood. De vrouw had een groot zink-tekort. " Volgens dr.Akar kunnen de kansen op een gezonde baby in een dergelijke situatie aanmerkelijk worden verbeterd door een zinkrijk dieet. In het Turkse ziekenhuis is men inmiddels begonnen met het geven van zinkrijk voedsel aan zwangere vrouwen. De laatste jaren wordt langzaam duidelijk dat niet alleen in de Derde Wereld eenzijdig voedsel de gezondheid kan bedreigen. Zinkgebrek werd in 1971 al geconstateerd bij Amerikaanse middenklas-gezinnen. Slechte eetgewoonten leiden ook daar tot groeistoornissen. De essentiële elementen zijn voldoende aanwezig in de grondstoffen voor het voedsel. Door de moderne technieken in de voedselindustrie gaat echter vijftig tot tachtig procent hiervan verloren tijdens de voedselproduktie. Onderzoek in verschillende westerse landen heeft aangetoond dat het zinkgehalte in het voedsel vaak onvoldoende is. Vooral oudere mensen en zwangere vrouwen uit lagere inko-

373

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen