VU Magazine 1987 - pagina 115

klimaat werd gesteld dat een kind onder de vier de hele dag de moeder nodig had. In wetenschappelijke publikaties werd dit idee van alle kanten ondersteund. Dat had tot gevolg dat zich zeker vanaf de jaren vijftig een enorm schuldgevoel bij vrouwen heeft ontwikkeld wanneer ze niet goed met hun kinderen omgingen of als de kinderen ziek waren. De theorieën zeiden immers dat het aan hen lag? Dat schuldgevoel heeft zich diep verankerd en dat kun je bij heel veel vrouwen aantreffen, of ze nu buitenshuis werken of niet. Mannen hebben vaak een schuldgevoel als zij niet voldoen aan wat het arbeidsethos van hen vraagt: de kost verdienen. Men heeft het opvoeden van kinderen vrij klakkeloos in die éne relatie gelegd. Andere relaties zijn nooit in dezelfde mate onderzocht.

Het liefdesconcept van de twintigste eeuw is aan vervanging toe, zo stelt de hoogleraar emancipatievraagstukken prof.dr.ir. C.J. Weeda. En de rol van de wetenschap is bij de instandhouding van dat concept niet gering geweest.

1^/ >

I 0-)

OJ

KC

Het liefdesethos zoals ik dat heb onderzocht is in hoge mate gekoppeld aan de twintigste eeuw. Vroeger lagen aan het samenleven veel meer economische motieven ten grondslag. Het sluiten van een huwelijk op grond van liefde wordt in deze eeuw het ideaal van grote lagen van de bevolking. Daarmee werd het een norm, maar ook een plicht voor iedereen. In die liefde werd wederkerigheid gesuggereerdtossenman en vrouw. De liefdestaken - het geven van liefde en zorg - kwamen bij de vrouw te liggen. Mannen kregen andere taken. Dat kwam ook in een institutioneel kader van verplichtingen te liggen; verplichtingen voor de vrouw om die liefde op een bepaalde manier te geven en voor de man via het kostwinnerschap, het verschaffen van statos en het uitoefenen van gezag. Ik spreek van een liefdesethos omdat vrouwen eigenlijk geen keus hebben; er is in feite een plicht tot het geven van liefde. Tegenover dit traditionele liefdesethos stel ik het arbeidsethos. Er zijn erg veel parallellen te trekken tussen deze beide begrippen. Voor

Weeda

mannen geldt in feite een arbeidsplicht. Werkloosheid is in dat geheel erg negatief, evenals liefdeloosheid voor vrouwen. Ik merk aan reacties dat men deze uitspraken uitermate bedreigend vindt, ook omdat ik nogal eens het huwelijk ter discussie stel. Veel mensen denken dan direct dat nu de samenleving wel in elkaar zal storten. Overigens voelen mannen zich sterker door mij bedreigd dan vrouwen. En iedereen ervaart deze zaak op individueel niveau terwijl ik het op maatschappelijk niveau aanval. Het is natuurlijk ook onzin om te zeggen dat geen enkele man liefde kan geven. Maar iedereen kan om zich heen zien dat veel van deze dingen eigenlijk wel opgaan; ook al zit je in een 'nieuwer' systeem, en al heb je als vrouw een betaalde baan.

Als je het functioneel bekijkt is dit liefdesethos in deze eeuw van groot belang geweest om de samenleving bijeen te houden, een soort houvast in een maastschappij die erg snel veranderde. De samenleving leek te verkillen, er was een grote differentiatie en daarom was die uitvalsba-

Het liefdesethos is in deze eeuw van groot belang geweest om de samenleving bijeen te houden

sis thuis zo belangrijk. Nu raken mensen meer gewend aan een ingewikkelde samenleving. Het beeld dat de buitenwereld kil en zakelijk zou zijn en de binnenwereld thuis warm, blijkt ook niet steeds op te gaan.

e wetenschap is een uiterst sanctionerend instituut. In de wetenschap heeft men zich op het openbare vlak altijd beziggehouden met arbeid, en op het privévlak met liefde. Dat is al een keuze. Over liefde op het werk werd nooit onderzoek gedaan. Over de economische positie van huisvrouwen evenmin. De wetenschap heeft dus zelf die scheiding al aangebracht en irrationele elementen krijgen daardoor maar heel weinig aandacht. Liefde werd door wetenschappers verwezen naar de privésfeer. Daardoor kwam je niet meer zozeer bij macrosociologen terecht of economen, maar bij psychologen en pedagogen. De liefde werd dus naar een paar disciplines 'toegeschoven'. Speciaal deze eeuw is erg veel aandacht voor de gehechtheid van mensen, en dan vooral de gehechtheid van moeders aan kinderen waarbij men benadrukte hoe belangrijk de eerste levensjaren waren. Onze twintigste eeuw is een eeuw waarbij het knuffelen veel meer opgekomen is dan in de vorige eeuw. Wat de wetenschap mee heeft ondersteund is dat die zaken in hoofdzaak bij de vrouw kwamen te lig-

gen. De gehechtheid met de vader, grootvader of buurman is immers nauwelijks bestudeerd. In dit geval is heel duidelijk het samenspel tussen maatschappelijk klimaat en wetenschap te zien. In de jaren vijftig accepteerde men dit zonder vragen omdat mensen na de oorlog in een opbouwfase tot een bepaalde welvaart wilden komen. Dan moetje een bepaalde stabiliteit hebben en die werd met de bestaande werkgelegenheid goed verzorgd als vrouwen thuis de kinderen opvoedden. In zo'n

et dat hele proces onderbouw je ook weer de liefdesrelatie op latere leeftijd. Daarmee ontstaat ook een verhevigd zoeken naar de paarrela-

,•5»

Prof.dr.ir. C.J. Weeda (1943) is buitengewoon lioogleraar vrouwenemancipatievraagstukken aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast werkt zij als gezinssociologe aan de Landbouwuniversiteit te Wageningen. Van liaar hand verschenen diverse publicaties over echtscheiding. Over het liefdesethos schreef zij uitvoerig in 'Over liefde gesproken.' Momenteel werkt zij aan een onderzoek over vriendschapsnetwerken en onderlinge zorg. Interview: Roeleke Vunderink Foto: Corinne Noordenbos

tie die alles te bieden heeft. Echtscheiding past niet in dit beeld: de moeder-kindrelatie is voor eeuwig, en zo ook de paarrelatie. De overgang van het traditionele naar het 'nieuwe' liefdesethos, in de jaren zestig, bracht een realistischer wederkerigheid met zich mee: het humanistisch liefdesethos noem ik dat. Het gaat niet meer om man of vrouw, maar het individu staat centraal. Mannen en vrouwen zouden beiden liefde moeten geven en ook de andere taken eerlijk verdelen. Maar de idealen veranderden

w

harder dan de feitelijke situaetenschappers letie kon veranderen, ook al ven natuurlijk ook omdat parttime banen niet gein een bepaald noeg geboden werden, en stramien. Ze hebben zelf een omdat mannen anders gesogezin, een vrouw die ze 's cialiseerd zijn. Bij echtscheiavonds thuis opvangt. Dan dingsonderzoek zie je dat de denk je toch minder snel aan belangrijkste motivatie van de machtsconsequentie die vrouwen is: gebrek aan liefdat met zich meebrengt. Het de, aandacht en begrip. Dat lijkt ook zo gewoon, men erbetekent dat ze daar vanaf onvaart het niet als macht, en ga geveer de jaren zestig veel dan maar eens het woord meer van zijn gaan verwachmacht in je wetenschappelijk ten en dat begrijpelijkerwijs werk gebruiken. Dat kwam niet konden krijgen. eigenlijk pas echt van vrouEchtscheiding kun je positief wenstudies. waarderen als de overgang Ik denk niet dat er specifiek van een traditioneel naar een feministische onderzoeksmehumanistisch liefdesethos, en thoden zijn, zoals enkele jaik denk dat dat meer te bieden ren geleden nog werd geheeft voor een verkleining dacht. Je legt wel andere acvan de machtsverschillen tuscenten en gebruikt ook die sen mannen en vrouwen, al methoden van onderzoek om zal dat niet van de ene op de bijvoorbeeld dieper te gaan of andere dag gaan. Net zoals andere informatie te krijgen, werkloosheid mannen opeje niet neer te leggen bij soningen biedt om van dat tradiciaal wenselijke antwoorden. tionele arbeidsethos af te koDat vereist andere methoden, men, zo biedt echtscheiding en je kunt zeggen dat die mevrouwen openingen om van thoden in de feministische dat traditionele liefdesethos af wetenschap meer gebruikt te komen. Of, zonder dat ze zijn om de mechanismen te liefde en zorg laten vallen, leren kennen die de machtsbewuster daarmee om te verschillen in stand houden. gaan. Wetenschap is nog steeds een mannenbolwerk, maar de aandacht voor vrouwenzaken neemt toe. Ook de welwillendheid om vrouwenstudies op te nemen, een plaats te geven in het geheel. Maar de wetenschap is natuurlijk ook onder druk komen te staan. Wat heeft wetenschap nu precies te bieden en wat doen we met die kennis? Is het niet vaak het in stand houden van het bestaande? Veelal is dat natuurlijk ook zo. Voor de wetenschap kan de kritische functie die vrouwenstudies willen hebben daarom z'n gunstige aspecten hebben. De samenwerkingtossenvrouwenstudies en de traditionele wetenschap is veel sterker geworden en daarom is er ook veel meer aandacht voor gekomen. Dertig jaar geleden had ik dit bijvoorbeeld echt 1 niet kunnen zeggen. ,;?,ij| |

27

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen