VU Magazine 1988 - pagina 340

duwplek vormen, zuilen nooit naar elkaar toelopen. Hetzelfde geldt zijns inziens voor de waarnemingshorizon van zwarte gaten. Het gebied dat door de waarnemingshorizon omsloten wordt, zal, zo stelt Hawking, nooit en te nimmer kleiner kunnen worden. En dat betekent weer een belangrijke beperking aan het gedrag van zwarte gaten. Een andere hypothese van Hawking is in dit verband dat het door de waarnemingshorizon omsloten gebied wél groter worden kan, namelijk naarmate meer materie door het zwarte gat verzwolgen wordt. Wat betreft de ogenschijnlijk door zwarte gaten uitgezonden deeltjes, ging Hawking te rade bij de quantummechanica. Daar vond hij ais mogelijke verklaring dat deze deeltjes niet dat gat zélf, maar de 'lege' ruimte daaromheen als oorsprong hebben. Volstrekt leeg is die ruimte namelijk niet. Onder invloed van de extreme krachten rond een zwart gat ontstaan daarin spontaan paren van zwaartekracht- of lichtdeeltjes. Als deeltje en bijbehorend antideeltje gaan ze uiteen en komen ze in de meeste gevallen ook weer samen. Bij deze hereniging vernietigen ze elkaar - ze annihileren, in quantummechanisch jargon. Het kan echter ook vóórkomen dat één van de twee ten prooi valt aan de gulzigheid van het zwarte gat, terwijl de 'partner' de dans weet te ontspringen. De voorgenomen 'annihilatie' zal dan niet kunnen plaatsvinden en het deeltje is gedoemd een eigen leven te gaan leiden, in de vorm van een eenzame maar 'stralende' reis door het heelal. Volgens Hawking zal deze straling door een waarnemer op afstand worden ervaren stephen Hawking: als zijnde uitgezonden door het zwarte gat. sardonische grijns. Hawking constateert dat, als gevolg van de uitwisseling van energie van zwarte gaten en de röntgenstraling die ze uitzenden, deze fenomenen nauwelijks nog zwart mogen heten. "Ze zijn eigenlijk witheet", schrijft hij in 'Het heelal', "en zenden energie uit in een orde van grootte van tienduizend megawatt."

Z

warte gaten die straling uitzenden: een fascinerende, maar nogal gecompliceerde en science-fictionachtig lijkende story. Maar waarom hield het aanvankelijke vermoeden daaromtrent, dat Stephen Hawking als een donderslag bij heldere hemel te binnen viel, hem eigenlijk zolang uit zijn slaap? Wat is nu precies de portee van deze inval? En waarom zou nu juist déze ontdekking wel eens van cruciale betekenis kunnen zijn bij het ontsluieren van de mysteries van het heelal? Vragen die de verbouwereerde leek na voorgaand exposé terecht zal stellen. Wat Hawkings theorie over de ogenschijnlijke straling van zwarte gaten in de eerste plaats van groot belang maakt is het feit dat deze een eerste voorbeeld vormt van een voorspelling die stoelt op een combinatie van de twee meest baanbrekende natuurkundige ontdekkingen die 1^

de twintigste eeuw heeft opgeleverd: de algemene relativiteitstheorie van Albert Einstein, en de latere - mede door Einsteins toedoen ontwikkelde, maar steevast door hemzelf afgewezen quantummechanica. Het belang van beide theorieën is onomstreden. Probleem was echter dat ze tot nu toe, zo niet strijdig, dan toch zeker in hoge mate onverenigbaar waren gebleken.. Met zijn algemene relativiteitstheorie deed Einstein in 1915 een poging het verschijnsel zwaartekracht te verklaren uit de kromming van het heelal - liever gezegd: uit de kromming van tijd en ruimte die hij zich vierdimensionaal voorstelde. Het was een poging tot verfijnd voortborduren op het werk van Newton, de vader van de wet van de zwaartekracht. Einsteins theorie veronderstelde zowel de noodzaak van een oerknal als absoluut beginpunt van het universum, ais die van een proces van uitdijen (en naderhand misschien ook weer inkrimpen) daarvan, Zelfs de voorspelling dat er zoiets als zwarte gaten in het heelal zouden moeten voorkomen, vloeide rechtstreeks eruit voort. De latere ontdekking daarvan kan dus in feite alleen maar worden gezien als een bevestiging van de algemene VU-MAGAZINE—SEPTEMBER IS

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen