VU Magazine 1988 - pagina 289

niet-relatief is. Wie de waardenhiërarchie van de intellectueel als het niet-relatieve, gefixeerde punt ziet waardoor de wereld in haar voegen wordt gehouden, die zal inderdaad allerlei schimmen zien rondwaren. Wanneer echter blijkt dat het gefixeerde punt zélf een fictie is, verliest een contrastbegrip als waardenrelativisme zijn betekenis. Iemand zou de bezorgde intellectuelen moeten vertellen dat de relativistische spoken misschien helemaal niet bestaan.

W

gelijk. Op het eerste gehoor klinkt het fatalistisch wanneer Nietzsche zegt dat iedere wil tot kennis gefundeerd wordt door een wil tot macht: als blinde paarden kunnen we niets anders doen dan achter ons carrièrebelang, religieuze overtuiging of politieke engagement aanhollen. Die blindheid verdwijnt echter wanneer we de mogelijke wisseling van perspectief gebruiken om naar onszelf te kijken; om als het ware met de blik van een vreemde de eigen motieven te onderzoeken. Alleen wie de eigen machtswil goed in het vizier krijgt, kan ertoe komen de macht niet te willen; zonodig de eigen overtuigingen te herzien en niet ten koste van alles de eigen belangen te realiseren.

K

ritiek op de subjectiviteit is ook de achtergrond van de in het verlengde van Nietzsche werkende filosoof/historicus Michel Foucault. In de ogen van Bloom is ook Foucault echter een onderdrukker van de rede. Aan al mijn boeken (over de geschiedenis van de waanzin, het straffen, ziekte en dood), zo heeft Foucault ooit gezegd, ligt een directe persoonlijke ervaring ten grondslag. Het is hem er VU-MAGAZINE—JULi/AUGUSTUS 1988

at wèl bestaat is een verlies aan autoriteit van de wetenschappelijk geschoolde expert. Het is bijvoorbeeld in de geneeskunde een bekend feit dat de voorschriften voor een gezonde leefwijze, die artsen hun patiënten geven, op grote schaal in de wind worden geslagen. Ook gaan mensen voor bepaalde kwalen niet naar hun huisarts maar naar een alternatieve genezer, of men laat door een andere arts een tweede diagnose stellen. Men weet: artsen zijn beste mensen die veel goeds voor je kunevenwel nooit om te doen geweest nen doen maar je moet ze niet al te Friedrieh Nietzsche: die ervaring alleen maar theoretisch zeer vertrouwen; ze maken fouten de geleerde Judas die als grondlegger te bevestigen. Foucault zegt zijn en hebben zo hun eigen belangen. van het waardenrelaboeken "hoe vervelend en geleerd ze Hetzelfde verhaal voor de kernener- tivisme beschouwd ook mogen wezen, altijd op te vat- gie: zelfs na Tsjernobyl beweren de kan worden. ten als ervaringen die er op gericht meeste experts nog altijd met een zijn mij van mezelf los te maken, me stalen gezicht dat er wat de toete verhinderen steeds dezelfde te komst van de kernenergie betreft zijn." Waar het in de ideologie van geen vuiltje aan de lucht is. De de zelfontplooiing gaat om de ont- meerderheid van de bevolking luisdekking en de bevestiging van het tert geduldig naar dit verhaal om eigen Ik, gaat het bij Foucault eer- vervolgens te zeggen: en tóch hebder om het verlies daarvan: "Wan- ben we goede redenen om er tegen neer ik schrijf, doe ik dat vooral om te blijven. mezelf te veranderen en om niet Wie het wetenschappelijk perspecmeer hetzelfde te denken als voor- tief als het vanzelfsprekende referenheen." tiepunt neemt, kan hierin alleen Zou het niet kunnen zijn dat het maar een toename van relativisme juist dit onvermogen - namelijk om en irrationaliteit ontdekken. Dat de eigen identiteit op het spel te zet- doet Allan Bloom en hij beklaagt ten en zichzelf te onderzoeken - is zich erover dat tegenwoordig de dat bewerkstelligt dat zoveel intel- rechten van de wetenschap aanlectuelen overal het spook van het getast worden, dat het rationele bewaardenrelativisme menen te ontwa- toog evenveel bescherming geniet als ren? De Fransman Alain Finkielstein porno. (Dus nog heel wat!) Maar heeft zelfs onlangs een boek geschre- Bloom vraagt zich niet af of het ven met een aan Bloom verwante misschien ook nodig kan zijn de analyse, dat de veelzeggende titel maatschappij te beschermen tegen draagt De ondergang van het denken. de wétenschap. Een begrip als relativisme is echter Het Verlichtingsdenken had sterke alleen zinvol in verbinding met een machtsaanspraken, men wenste de of andere absoluutheid; iets is rela- samenleving op basis van rationele tief ten opzichte van iets anders dat inzichten te organiseren. Weten11

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen