VU Magazine 1988 - pagina 200

de war. Heeft het dan wel zoveel zin om economische en politieke modellen te bouwen? "Vrijwel alles om ons heen verandert vaker en heviger dan twintig jaar geleden", constateert drs. De Geus, modelbouwer bij Shell. "Sociale waarden, grondstofprijzen en wisselkoersen zijn nauwelijks nog te volgen." Dat speelt bedrijven nogal eens parten: "Het ene moment is de situatie gunstig voor groei en uitbreiding, het volgende ogenblik moet alle aandacht worden gegeven aan overleven. Dat gaat nogal eens fout. Het bedrijf merkt veel te laat dat de wereld buiten de poort een metamorfose ondergaat." Het medicijn dat De Geus zijn werkgever tegen deze bedrijfskundige aderverkalking voorschrijft, is simpel en ver

'Als je zelf aan de knoppen kunt draaien, merkt je direct L welke mogelijkheden je over ' h e t hoofd hebt gezien.' rassend tegelijk: "Laat het management spelen", is zijn advies. "Bedrijfsleiders moeten kunnen experimenteren met de werkelijkheid zonder dat angst voor de gevolgen hen verstart." Ze kunnen dit in hun vingers krijgen door te spelen met economische modellen. Een moeilijke boodschap voor heren in driedelig pak. Spel is taboe. Daarvoor is het werk veel te ernstig. Niet zonder grote aarzeling geven ondernemers zich over aan het spel. Maar verpakt als bureaucomputer wordt deze teddybeer aanvaardbaar. En de resultaten liegen er niet om. Het bedrijf 'leert' driemaal zo snel. "Als je zelf aan de knoppen kunt draaien, merkt je direct welke mogelijkheden je tot dan toe over het hoofd hebt gezien. Het gaat daarbij niet om de uitkomst. Het gaat om het leren kennen van een systeem." De werkgever van De Geus kwam zo na een oliecrisis en een economische crisis blakend van levenslust uit de strijd. Alleen de verwikkeling met het apartheidsregime in Zuidelijk Afrika verliep minder soepel. Misschien dat daarvoor nog eens een speciaal modelletje kan worden opgesteld... 10

O

ok elders kunnen beleidsmakers hun voordeel doen met het spelen van simulatiespelletjes. Politici bijvoorbeeld. Aan het wetenschappelijk centrum van WestBerlijn ontwikkelde een groep politicologen en economen Globus. Dit computerprogramma, dat inmiddels ook is uitgebracht voor thuis- en schootcomputertjes, bevat gegevens van de 25 belangrijkste landen in de wereld en een restland: 'de rest van de wereld'. Voor ieder land afzonderlijk kun je politiek, handels- en monetair beleid, economie, demografie en diplomatie instellen. Daarna berekent het model in acht en een half uur tot het jaar 2010 vooruit, wat er bijvoorbeeld gebeurt als de EG tot een boycot van ZuidAfrika besluit. In het computerbrein klinkt eerst nog zacht het laatste protest van Margaret Thatcher en dan begint de economie van het apartheidsregime het evenwicht te verliezen. Op het Binnenhof kan men het zo allemaal simpel berekenen. Onder welke omstandigheden stimuleert ontwikkelingshulp de ontwikkeling van de Derde Wereld? Wat zijn de gevolgen als we de import uit die landen bevorderen? Wat is het economisch effect van groei in de defensieuitgaven in Oost en West? Deze en andere vragen lost Globus op. Hoe betrouwbaar? De makers zeggen dat we hun model niet als een kristallen bol moeten beschouwen. Het gaat er meer om dat je ermee speelt en zo in de vingers krijgt hoe politieke en economische ontwikkelingen in de wereld samenhangen.

H

alf maart verscheen het derde rapport aan de Club van Rome. De voorzitter van de Club, dr. Alexander King, kreeg op het Utrechtse symposium het eerste exemplaar overhandigd. "Het boek gaat verder dan het geruchtmakende eerste rapport", stelde hij bij die gelegenheid vast. "Twintig jaar geleden signaleerden we een aantal wereldvraagstukken. We daagden zo anderen uit om daarover na te denken." Dit derde rapport wil nu oplossingen aandragen. Het stadium van waarschuwen is voorbij. Het is daarmee een sterk persoonlijk gekleurd boek gewor den", aldus voorzitter King. De auteur, Eduard Pestel, is ook bij

het tweede rapport van de Club betrokken geweest. De 'Strategie tot overleven' die hij toen uitstippelde kwam tot stand na een onoverzienbare berg rekenwerk. Plaatselijke verschillen in traditie, levensstijl en politieke opvatting waren in het model betrokken. Het werd daardoor zo ingewikkeld dat eigenlijk alleen de samenstellers het volledig overzagen. In het nieuwe rapport van Pestel komen nauwelijks cijfers voor. Hij duidt verbanden slechts aan als schetsen van een betere toekomst. Biotechnologie kan de Derde Wereld helpen bij voedselproduktie. De informatie-maatschappij brengt niet de ontplooiingskansen die sommigen ervan verwachten. Ontwapening op wereldschaal is noodzakelijk. Variëteit en doelgerichte ontwikkeling moeten uitputting van de aarde voorkomen. Pestels rapport aan de Club van Rome zal zeker minder stof doen opwaaien dan 'Grenzen aan de groei' vijftien jaar geleden deed. Het thema werd inmiddels gemeengoed en treft daardoor de lezer minder. Waarom? De problemen in de wereld zijn er met de tijd niet kleiner op geworden. Gifbelten, zure regen en woestijnvorming dringen zich op als de uitgekomen voorspellingen van toen. Misschien ook mist Pestel de autoriteit van de cijfers waarmee tegenwoordig iedere prognose wordt gelardeerd. En wellicht is dat nu juist gedurfd: een toekomstvisie zonder statistiek, zonder regressiecurve en zonder indexcijfers. Een persoonlijk getuigenis. We kunnen modellen bouwen tot aan de hemel maar uiteindelijk wordt de waarde daarvan bepaald door de ideeën die erin verwerkt zijn. Zo draaide het eerste rapport aan de Club van Rome, temidden van alle berekeningen, vooral om één idee: de eindigheid van onze aarde. De uitwerking daarvan, in de vorm van een model waarmee men kan spelen, bracht daarvan de consequentie op een indringende manier aan het licht. Cijfers zijn geen zelfstandig doel maar een leermiddel. Het model blijft vooral speelgoed. D

Mark Mieras is natuurkundige. Bram Vermeer is redacteur van liet Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde.

VU-MAGAZINE—-MEI 1988

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen