VU Magazine 1989 - pagina 111

/ ,_. —^ —

^'\-irv'j

/;

t-n./^ ^^-^C-.^uf^7

l^i-a^

/ C * . ^ ^ "^^^

I 'Tiny)

-vu^ 'T j

f

W'

wel een professionalisering die ook bepaalde gevaren in zich droeg en draagt: wetenschap moest en moet instrumenteel zijn voor de vooruitgang van de samenleving. Dat is in een notedop de revolutionaire erfenis.

'^•'-^

ff

L

C^-U^^ i ^ i ^

C-in^i'i^.c^^

f

/\/

geseculariseerd. Niet traditie of een onbekende Godheid, maar kenbare natuurwetten regelden het leven. De grootste vijand van de mens was dus zijn onwetendheid en gebrek aan nieuwsgierigheid. Het mag dan ook geen wonder heten dat juist in deze eeuw van Verlichting de oude, statische mensbeelden en maatschappijmodellen worden opengebroken en nieuwe, optimistische mensbeelden en maatschappijmodellen de mensen voedsel geven voor hoop op vervulling van hun droom. Evenmin mag het ons verwonderen dat het juist de Fransen zijn geweest, die het belang inzagen van een modern, wetenschappelijk onderwijs ten behoeve van een te maken toekomst. Zeker voor industrie en oorlogsvoering was de moderne wetenschap een onmisbaar hulpmiddel geworden. De stichting in Frankrijk van de Ecoie Normaie Supérieure, de Ecoie de Medicine en de Ecoie Poiyteclinique leverde het voorbeeld voor instellingen voor wetenschappelijk onderwijs en onderzoek van de toekomst. Door alleen de meest eminente mannen als docent aan te nemen creëerden deze instellingen het type gesalarieerde wetenschapsbeoefenaar, dat in de loop van de negentiende eeuw geleidelijk de gentleman-amateur uit vroeger tijden zou vervangen. Verlichting en revolutie hebben de professionalisering van de wetenschap gestimuleerd. Maar VU-MAGAZINE—MAART 1989

'Drie vrije vogels doorkruisen onze gedachten'; herdenkingsuitgave met postzegel, ter gelegenheid van tweehonderd jaar Franse Revolutie.

n de negentiende eeuw werd menselijke vooruitgang vooral in termen van evolutie bekeken. Vooruitgang door een soort overspringing van de ene soort op de andere, waarbij de maatschappelijke vertaling vooral betrekking leek te hebben op de survival of the fittest. Een samenleving zou op den duur alleen maar overleven, of erop vooruitgaan, indien de sterke krachten de kans kregen sterk te blijven. De sociale wetgeving die aan het eind van de negentiende eeuw opkwam, en die in de verzorgingsstaat van de twintigste eeuw zijn vervolmaking vindt, vormt echter als het ware een ontkenning van dit evolutiedenken, Vooral wanneer het vangnet van de sociale verzekering niet een bodemvoorziening, waarvan mensen een fatsoenlijk bestaan zouden kunnen leiden, blijkt te bieden, maar een minimumuitkering. In de loop van de jaren zeventig van deze eeuw leek een einde te komen aan ons optimistisch groeiscenario. En daarmee werd het, tot dan in ieder geval in linkse kringen bestaande, onwankelbare vertrouwen in de maakbaarheid van de samenleving ruw verstoord. Een verstoring die voor velen dubbel hard aankwam. Eerst had de Verlichting - en in haar voetsporen de grote mannen van de Frans Revolutie - de heilzame werking van de godsdienst als een soort opium van het volk ontmaskerd, dat de onbelemmerde

Naarmate het christendom wegkwijnde ontstond ruimte voor andere 'grote vertellingen'. machtsuitoefening van de hoge heren diende. En nu bleek de universele vooruitgang die de Verlichting daarvoor in de plaats bood, een ééndimensionale, rationele fopspeen. Met name de Franse filosoof Jean-Francois Lyotard, heeft aan deze laatste ontmaskering, die hij kenmerkend acht voor onze 'postmoderne conditie', in woord en geschrift aandacht besteed. Volgens hem ontstond, naarmate het christendom wegkwijnde, ruimte voor andere 'grote vertellingen' die allemaal gebaseerd zijn op het vooruitgangsgeloof uit de achttiende eeuw. Dit geloof kreeg zijn beslag in vier grote emancipatorische vertellingen die de afgelopen twee eeuwen de modernisering van de maatschappij hebben begeleid, Vertellingen die tot een tijdelijk overbrug21

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen