VU Magazine 1989 - pagina 24

vóór zijn agressieve daad in 1937 was Achterberg al tweemaal eerder opgenomen geweest voor psychiatrische observatie, getuige dit archiefstuk.

En het lijkt zelfs de vraag of Achterberg in alle gevallen nog wel voldoende onderscheid wist te maken tussen alledaagse en 'verdichte' werkelijkheid. Want dat hij daarmee moeite had kan bijvoorbeeld blijken uit hetgeen de later innig met Achterberg bevriende dichter Eddy Hoornik in '41 optekende: "Het werkelijke leven bestaat voor hem eigenlijk alleen maar, voor zover er een Vers uit te halen is. Hierdoor is hij in staat om zich in de raeest vreemde situaties te begeven." Toen Gerrit Achterberg in de avond van 15 december 1937 in zijn huurkamer in de Utrechtse Boomstraat zijn hospita Roel van Es neerschoot en haar zestienjarige dochter Bep met dezelfde revolver verwondde, waren dit dan ook niet zijn eerste daden van agressie. Sterker nog; sommigen in zijn directe omgeving hadden het, vanuit hun vroegere ervaringen, zien aankomen. Zoals zijn vertrouwensman sinds 1925 in poëtische en privé-aangelegenheden Roel Houwink. "Gerrit werkte zich telkens weer in een situatie waarin hij een demonische behoefte had om de vrouw die hij liefhad te doden", aldus Houwink. "Ik heb 't tot twee keer toe, om zo te zeggen, meegemaakt van zéér dichtbij." En daarmee doelde Houwink op de gewelddadigheden die Achterberg zich eerder jegens twee geliefden had veroorloofd; Cathrien van Baak (die veel later, in 1948, niettemin met de dichter zou trouwen) en Bep van Zalingen met wie hij enige tijd officieel verloofd was. In aanwezigheid van laatstgenoemde had hij ook al eens met een vuurwapen gezwaaid. En beiden voelden zich door Achterbergs drift en zijn veelal op sexualiteit gebaseerde agressie dusdanig bedreigd dat zij, op aandrang van hun familie, de relatie uiteindelijk verbraken.

STICHTING: STADS- EN ACADEMISCH ZIEKENHUIS TE UTRECHT. PSYCHIATRISCH NEUROLOGISCHE KLINIEK. NAAM

!/-'<LAAji.-U>Ji-^^

Voornamen

-yLjLy\J-\-^

Oeslachl

V

^ ^ A .

Dalum van geboorte

CO ' / V ^ - ^

/ ƒ <> ^

Piaais van geboorle/iA.X-L_^^c.T>— Woonplaats

A> €_-.-^

Beroep

L. -i-C^Uo-c*—i

,^v~^^^f~^^L-

yt—«—.—n ^X^K . C • ^J ci-^*.-/

Kerkgenootschap ^ / " ^ - ^ - ^ . y^L^-^-^J)

•

Burgerlijke staat Naam van de(nj echtgenoot(e) \ Beroep Huisarts

idem rj-

•^ •

^

Specialist

Vertrokken naar:

OPGENOMEN,

9n II' iZ-

3 Me. i9ii^

93! / > -

19))

9

19 !

9

19

ANAMNESE (gegeve n d o o r :

iC^-^"^

i/éuJn^

-f- [/e^^C^J-<^^^-w-.^i^

Diagnose.

yj .^^^u^

A-AJi_„

VADER Naam Datum van geboorte Plaats van geboorte Ambt. betrekking of beroep Datum van overlijden , Oorzaak van idem •MOEDER

fj)

Naam Datum van geboorte Piaais van geboorte Werkkring Datum van overlijder

D

e drang tot het doden van de vrouw die hij liefhad, lijkt te sporen met de hoofdthematiek van Achterbergs poëzie. Daarin is haast van meet af aan sprake van een verloren of gestorven geliefde, die hij door middel van het gedicht weer op het spoor tracht te komen en die

Achterberg was niet meer dan het op afstand bestuurde instrument van een sinister noodlot. hij in het vers tot een 'nieuw', en waar mogelijk 'eeuwig', leven poogt te wekken. Hazeu benadrukt in zijn Achterbergbiografie keer op keer dat dus niet de gedode hospita model stond voor Achterbergs immer terugkerend thema (zo zij al zijn minnares was, is dat alleen al vanwege de tijdrekening onmogelijk), maar élke vrouw op wie zijn liefde zich richtte; Cathrien, Bep, Roel, maar ook de moeder, die met name in Achterbergs de22

^*<<~c^ ^

Oorzaak van idem

buutbundel Afvaart de geliefde lijkt te zijn, Hazeu ziet in dit opzicht voldoende reden om op de continue lijn in de poëzie van Achterberg te wijzen. "Roel van Es was voor Achterberg de geliefde, zoals Cathrien van Baak een geliefde was, en Bep van Zalingen, de vrouw die vóór 1937 lief en leed met de dichter had gedeeld. Al deze geliefdes had hetzelfde kunnen overkomen", schrijft hij. En, Cathrien van Baak citerend; "Het moest eens gebeuren, het lag bij de geboorte besloten. Gerrit is er altijd bang voor geweest. In een vroegere periode heb ik dezelfde dingen meegemaakt, maar daar praat ik met niemand over. Na het feit werd hij rustiger, zoiets als; 'Het is volbracht.'" In ditzelfde verband is vooral nog opmerkelijk dat, toen hij werkelijk tot rust gekomen was - enige jaren na zijn huwelijk met Cathrien - het dichten grotendeels gedaan leek en, voor zover er nog van poëzie sprake was, deze een wat fletse afspiegeling vormde van die uit eerdere fasen. De eens zo woeste rivier leek, in de laatste jaren van V U - M A G A Z I N E — J A N U A R l 1989

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen