VU Magazine 1989 - pagina 211

onder de meest bizarre omstandigheden. Maar ik denk dat de samenleving de taak heeft om de voorwaarden te realiseren waaronder mensen in staat zijn tot groter geluk te komen. Want geluk heeft te maken met maatschappelijke omstandigheden, met politieke kwesties als lage lonen, woningnood, gebrek aan uitzicht op werk en dat soort heel concrete vraagstukken."

D

at is het concrete kwaad dat ook Popper uit de weg wil ruimen. Maar wat voegen utopieën en de vraag naar geluk toe aan de aanpak van dit soort problemen? "Ik denk dat je de meest scherpe verrekijker nodig hebt", antwoordt Gilissen desgevraagd, "de verrekijker die het meest op de einder gericht is, om de meest directe nabijheid goed te kunnen begrijpen. Als ik 'geluk' zeg of 'volmaaktheid' of 'hemel' of 'God', dan heb ik vanuit dat perspectief een scherper zicht op de werkelijkheid. Geloof in God, in het alleruiterste, in de uit-

eindelij ke bestemming geeft mij criteria in handen waarmee ik het dagelijkse handelen onder kritiek kan stellen. Als Popper het concrete kwaad wil aanpakken, dan heeft hij toch ook een criterium nodig op grond waarvan hij bepaalt wat kwaad is, wat ongeluk veroorzaakt?"

tiek van het totalitarisme voor de utopie geldt. De utopie zegt niet hoe het precies moet, ze laat mogelijkheden zien." "Mensen zijn voortdurend bezig met dagdromen," vervolgt Gilissen zijn betoog. "Dat verlangen naar de uiteindelijke bestemming, naar het beloofde land, dat komt voortdurend terug in de geschiedenis. Het fundamentele menselijke probleem is de voortdurende spanning tussen wat we ons als heelheid kunnen voorstellen in onze verbeelding en wat we dagelijks aan lijden doormaken. Waarom lijden we aan gebrokenheid? Omdat we een besef hebben van heelheid. Om met de theoloog Schillebeeckx te spreken: een lijdenservaring impliceert geiuksdrang."

'l:

k kan een aantal dingen niet anders zien dan op deze ma.nier. Ik kan de hele joodschristelijke traditie niet anders zien dan als een uitdrukking van dat verlangen naar volmaaktheid, naar de uiteindelijke bestemming. Ik kan het

anderzijds ook niet hard maken, ik kan het niet bewijzen. Toch zou ik willen dat de wetenschap zich er meer mee bezig zou houden." "Poppers verwijt is, dat idealen als rechtvaardigheid, gelijkheid, broederschap, niet wetenschappelijk te toetsen zijn; die onttrekken zich aan de wetenschappelijke discussie, en daar kan je dus alle kanten mee op. Bepalen wat geluk niet is, is toch heel Daar zit wel iets in, dat is natuurlijk wat anders dan bepalen wat geluk wel het probleem van dit proefschrift. In is? Dat laatste wordt al gauw totali- hoeverre is het mogelijk om wetenschappelijk bezig te zijn met de tair. "Ik denk dat het een het ander im- vraag naar 'geluk voor iedereen'? Ik phceert. Het heeft voordelen om de weet ook niet precies hoe dat wetenvraag naar wat geluk wél is niet te schappelijk aangepakt zou moeten exphciteren, want dat blijft dan bui- worden, maar ik vind wél dat het ten schot. En ik bestrijd dat de kri- moet. Ik vind het een categorie VU-MAGAZINE—MEI 1989

waarmee de wetenschap op de een of andere manier rekening zou moeten houden." GiUssen verwijst in dit verband naar de theologie. Die kan worden opgevat als godsdienstwetenschap, als

'De wetenschap houdt zich in het algemeen niet bezig met de vraag waartoe, waarom, met de zinvraag.' de wetenschap waarin de vraag naar de menselijke activiteit die godsdienst genoemd wordt, centraal staat. Theologie in strikte zin wordt echter meestal begrepen als de wetenschap die op zoek is naar de waarheid omtrent God. Gilissen pleit voor een 'utopologie' die - in het voetspoor van de theologie in strikte zin - niet alleen nagaat welke utopieën mensen erop na houden, maar die zich ook bezig houdt met de vraag welke utopie het best beantwoordt aan het geluksstreven van de mens. "Ik zou niet weten waarom de wetenschap zich niet met dit geluksstreven - waarvan ik het idee heb dat het algemeen-menselijk is - be- Kamerleden betogen zig zou mogen houden. Zo'n weten- mee tegen schap zou een beeld moeten krijgen kernwapens: 'dubbelzinnig beeld van wat mensen uiteindelijk nastre- van de bestaande ven en op grond daarvan moeten werkelijkheid en van nadenken over de richting die een een andere toekomst een samenleving zou kunnen inslaan. tegelijkertijd: utopie.' Daarmee begeef je je op ontzettend Foto Bram de glad ijs, dat voel ik ook wel. Maar Hollander het moet toch mogelijk zijn over dit soort vragen op grond van consistentie en logica en dergelijke een zekere consensus te bereiken." "De wetenschap houdt zich in het algemeen niet bezig met de vraag waartoe, waarom, met de zinvraag. Alleen in defilosofieen de theologie is men serieus met zulke vragen bezig, maar dat zijn uitgerekend de disciplines die in het algemeen niet als wetenschap worden beschouwd. Ik probeer een lans te breken voor een wetenschappelijke discussie over waarden. Daar komen fantastische ruzies van, maar dan heb je het wél ergens over."n Joep Gilissen, Spelen met de werkelijkheid. Utopie en hedendaagse sociale bewegingen. Tilburg University Press, f 36,-.

33

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen