VU Magazine 1989 - pagina 381

gen. Anderzijds hield Nederland, als psychologisch gekwetst buurland, langdurig vast aan de eisen van financiële schadevergoeding. "Sie sind ja die Besiegten, wir die Sieger," zei minister Luns in 1955 nog op korzelige en weinig tactische toon tegen de koele Duitse onderhandelaars. Het duurde tot 1960 voordat Den Haag in een Ausgleichsvertrag akkoord ging met een definitieve regehng. Nederland was daarmee het laatste land dat in dit opzicht een streep onder de oorlog zette. Van de aanvankelijke claim was overigens niet veel overgebleven: Nederland incasseerde een miljard gulden. Wielenga heeft zijn studie grondig aangepakt. Door het gebruik van een veelheid aan bronnen (economische statistieken, uitlatingen in de pers, Kamerstukken, ambtelijke dossiers, interviews met sleutelfiguren) weet hij een fascinerend beeld te schetsen van de naoorlogse verwikkelingen. Duidelijk wordt dat Nederland, samen met de Westerse bondgenoten, op militair terrein veel doortastender optrad dan bij de financiële afwikkeling van de oorlogsschade. Daar was ook allle reden toe. De Koude Oorlog noopte tot een snel herstel van de betrekkingen met de voormalige vijand. "Het gevaar is groot, Azië staat aan de Elbe", zei de latere bondskanselier Adenauer in 1946. De Nederlandse regering nam deze uitspraak ter harte en ze begreep dat ons land was aangewezen op West-Duitsland als buffer tegen de Sovjet-Unie. Ze drong er bij de westelijke geallieerden op aan de Bondsrepubliek als gelijkgerechtigde partner op te nemen in de NAVO.

J

uist door Duitsland militair te integreren was het mogelijk dit land zijn potentieel gevaarlijke angels te ontnemen. In die integratie-gedachte zat de nuchtere afweging dat het daardoor mogelijk was Duitsland te controleren. Over deze hoofddoelstelling van het Duitsland-beleid bestond in het Nederlandse parlement weinig verschil van mening, alhoewel de instemming met de Duitse herbewapening bepaald niet van harte ging. Vrijwel ieder betoog was doorspekt met begrippen als 'door de nood gedwongen', 'hoe bezwaarlijk ook', 'bittere VU-MAGAZINE—OKTOBER 1989

noodzaak' enzovoorts. Men kan zich dit onbehagen makkelijk voorstellen: de soldaten die tien jaar daarvoor nog terreur uitoefenden op vaderlandse bodem, werden in 1955 tot wapenbroeders uitgeroepen. De enige partij die zich principieel verzette tegen de Duitse herbewapening was de CPN. Maar aangezien de communisten zich zonder enige restrictie opstelden als papegaaien van Moskou en dus ook het beleid van Moskou ten opzichte van Duitsland propageerden, was de kloof in de debatten met de CPN onoverbrugbaar. Voor de communisten en hun partijkrant De Waarheid was de Bondsrepubliek een pion in handen van een agressief Amerika, dat oude nazi's had gerehabiliteerd om te worden ingezet tegen de vredelievende Sovjet-Unie. Tegenover de revanchistische en fascistische krachten die in de Bondsrepubliek weer het roer in handen kregen, stond de DDR als modelstaat waarin op waarlijk democratische wijze was afgerekend met het verleden.

O

m de integratie van de Bondsrepubliek op politiek, economische en militair gebied te laten lukken, zou ook op geestelijk-cultureel gebied een aanpassing aan het Westen tot stand moeten worden gebracht. Nederland zag hier een taak voor zichzelf weggelegd. "Contact, het openzetten van de broeikas, die Duitsland thans is, zodat gezonde lucht van buiten kan doorstromen, is daartoe bovenal noodzakelijk", heette het in een regeringsnota van 1949. Van geallieerde zijde zag men erop toe dat liberale waarden zouden worden nagestreefd, opdat in de Bondsrepubliek een stabiele en democratische staat zou ontstaan. Verkiezingsuitslagen, partijpolitieke verhoudingen en ontwikkelingen werden nauwlettend in de gaten gehouden. De bezettende mogendheden hielden zich het recht voor om in te grijpen wanneer zij de democratie in gevaar achtten. Een bekend voorbeeld daarvan is de arrestatie door de Britten van de voormalige staatssecretaris van Propaganda onder Goebbels, dr. Werner Naumann. Hij werd in januari 1953 verdacht van een neo-nazi-komplot tegen de bondsregering. Toch is het niet zo dat de geallieer-

den systematisch jacht maakten op Friso Wielenga: anti-democratische elementen. Inte- 'Wrijvingsloze j

, • •^ ,

,,

,

verlioudinsen tussen

gendeel, jmst de op snelle wederop- i^nden bestaan niet.' bouw gerichte politiek van de geal- Foto Sidney lieerden, de daarmee gepaard gaan- Vervaart-AVC/vu de behoefte aan een gekwalificeerd ambtelijk apparaat en het groeiende besef dat men de Westduitsers hard nodig had in de Koude Oorlog, leidden ertoe dat vanaf 1947 eigenlijk geen sprake meer was van dénazificatie.

De soldaten die tien jaar daarvoor nog terreur uitoefenden op vaderlandse bodem, werden tot wapenbroeders uitgeroepen. "Voor veel maatschappelijke en ambtelijke functies was personele continuïteit ten tijde van de oprichting van de Bondsrepubhek al lang geen taboe meer", schrijft Wielenga. In de bureaucratie, in de economie, bij justitie, in het onderwijs en op de universiteiten - terreinen die stuk voor stuk van groot belang waren voor het welslagen van de nieuwe democratie - hadden vele oude 'bruine' gezichten hun plaats weer ingenomen. Duitsland zelf tilde daar niet zwaar aan. Het communisme was immers vijand no. 1 - ook daarin bouwde de jonge staat moeiteloos voort op het 'Derde Rijk'. Boven27

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen