VU Magazine 1993 - pagina 144

Kerncentrale

bij

Dodewaard

MarkTraa

Het geeft echter ook aan hoe geobsedeerd mensen kunnen zijn door risico's, vaak zonder dat ze het zelf in de gaten hebben. Een gevaar is pas een gevaar als duideHjk is hoe groot de kans is dat het ons treft. Zo 'weten' we inmiddels dat een op de driehonderd beginnende skiërs gewond raakt op de piste. En dat bij twaalf procent van alle zakenlieden de stropdas zo knelt dat de bloedtoevoer naar de hersenen wordt belemmerd.

De mens lijdt nog het meest van het lijden dat hij vreest... Met risico's gaan we nogal irrationeel om. Jarenlang eten we geen spinazie vanw^ege Tsjernobyl, maar de veel grotere kans op longkanker nemen veel rokers voor lief. Gesprek met een ingenieur die zich op rationele w^ijze met risico-analyse bezighoudt.

^•^^f ^Ê^m •Br

10

rouwen brengen gemiddeld 79 seconden door in een openbaar toilet. Dat is behoorlijk langer dan mannen; die houden het na 45 seconden voor gezien. Vrouwen lopen dus een aanmerkelijk groter risico dan mannen om in de rij te moeten staan voor een toilet, als het aantal beschikbare W.C.'s voor beide seksen gelijk is, en dat blijkt doorgaans het geval. O p enkele plaatsen in de VS is de verhouding tussen heren- en damestoiletten daarom niet langer vijftig-vijftig, maar veertig-zestig. NatuurHjk zegt een dergeHjke w e tenswaardigheid in de eerste plaats iets over de meHgheid van de betrokken onderzoekers, of misschien is deze maatregel genomen om het risico van echtelijke ruzies te verkleinen; mannen ergeren zich immers als ze moeten wachten op hun vrouw die lang op het toilet verblijft.

Kerncentrales

v u MAGAZINE APRIL 1993

< §: I £

Gelukkig zijn er mensen die kunnen voorzien in de behoefte aan vastgestelde risicopercentages. Ir. R.W. van Otterloo leidt de sectie risico- en b e trouwbaarheidsanalyse van de Arnhemse N.V. KEMA. In 1975 voerde hij een risico-analyse uit van de beide Nederlandse kerncentrales. Van Otterloo was de eerste in Europa die een dergelijk complex systeem onder handen nam. Hij onderzocht de faalkansen van elk onderdeel, bracht de mogelijke gevolgen in kaart en wist alle fouten uiteindeHjk terug te voeren op een veel kleiner aantal storingsgevoeUge onderdelen. Die werden vervolgens verbeterd, waarna hele reeksen fouten niet meer konden optreden. Deze aanpak, de zogeheten probabilistische risico-analyse, was destijds geheel nieuw. Voordien heerste het determinisme en bestond er in de kernenergiewereld zoiets als een Maximum Credible Accident (MCA). Als een ongeluk tot een ware catastrofe kon leiden, zou niet eens worden begonnen met de bouw van een nucleaire installatie. Volgens deze filosofie werd in een fabriek simpelweg een extra onderdeel ingebouwd, voor het geval de rest er de brui aan zou geven. Van Otterloo: "Men was zich wel bewust van de risico's, maar die konden niet zichtbaar worden gemaakt. En dus werden ze niet optimaal aangepakt." Inmiddels overheerst de opvatting dat er weinig industrieels van de grond zou zijn gekomen als alles afhing van het 'worst-case scenario'. Als van een afdichtingsklepje de faalkans bekend is, dan valt dit ook voor een hele fabriek uit te rekenen - zelfs als die alleen nog maar op papier b e staat. Voldoet het geheel aan bepaalde eisen (die door de overheid worden gesteld zodra de gevolgen van

een ongeluk tot buiten de fabriek kunnen reiken), dan mag er worden gebouwd. Als er in een fabriek iets goed mis gaat, mag de aangebrachte schade een bepaalde toelaatbaarheidsgrens niet passeren. Voor individuele personen ligt die grens op een miljoenste per jaar; de fabriek moet zo veilig zijn, dat het niet vaker dan eens in de miljoen jaar voorkomt dat iemand van 'buiten' onherstelbare schade oploopt als gevolg van een ongeluk. Naast dit individuele risico bestaat er een groepsrisico, dat slaat op de overlij denskans van tien of meer personen. Dat mag niet vaker dan eens in de honderd miljoen jaar gebeuren.

Verkeersdoden Het is duidelijk: deze risico's zijn van een andere orde dan de kansen die een kale man loopt op een hartkwaal (drie maal groter dan normaal) en de mogelijkheid dat in GrootBrittannië je auto wordt gestolen (823 op elke honderdduizend auto's). Ze zijn dan ook niet echt vergelijkbaar. Van Otterloo: "Het aantal verkeersdoden in eenjaar is zo op te vragen bij het Centraal Bureau voor de Statistiek. Zulke cijfers zijn redelijk eenvoudig te bepalen, o m dat ze proefondervindelijk zijn te verkrijgen. Wij worden echter per definitie gevraagd analyses uit te voeren in een grijs gebied - een gebied met hele kleine aantallen 'failures'. Het gaat om risico's op ongelukken die zich wellicht nooit zullen voordoen." N e e m lekkende kerncentrales. Van Otterloo: "Het zou te simpel zijn alles te herleiden tot de twee grote ongelukken met kerncentrales Three Miles Island en Tsjernobyl die er nu zijn geweest. Zulke incidenten zuUen er altijd wel blijven, maar een gedegen risico-analyse kun je er niet op baseren. Hetzelfde probleem doet zich voor als je wilt b e palen hoe groot de kans is dat in de omgeving van Schiphol een vHegtuig neerstort. Zoiets is maar een enkele keer voorgekomen en dat is te weinig om het risico te meten. Dus haal je er de cijfers voor heel Europa bij en voer je die terug op Schiphol. Dat lijkt een aardige methode, maar wat doe je met een vliegtuig dat tegen een berg is gevlogen? Bij Schiphol zal dat nooit voorkomen. Moet je zo'n incident dan meetellen?"

11

v u MAGAZINE APRIL 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen