VU Magazine 1996 - pagina 107

dat Kistemal<:er namens de Atoomcommissie wordt uitgezonden naar het laboratorium van de wereldvermaarde kernfysicus Niels Bohr in Kopenhagen. Daar kan hij leren werken met de massaspectrograaf, waarmee uranium-235 kan worden geproduceerd. De pro-forma-vraag luidt of het MBWI bezwaren heeft tegen Kistemakers uitzending. Het antwoord is ja. Het MBWI maakt bezwaar en informeert de secretaris van de premier over Cellastic. De secretaris stelt voor de MBWI-rapporten over Cellastic aan het bureau van de minister-president te zenden. Dat gebeurt, maar in mei krijgt het MBWI te horen dat "het geval Kistemaker door de minister is doorgelaten". Hij mag naar Kopenhagen, hoewel zelfs de premier formeel op de hoogte is van zijn dubieuze oorlogsverleden. "Het belang van Kistemakers uitzenden was zo groot", concludeert Rienk Kessenich, "dat de regering niet wenste dat het MBWI enige belemmering zou opwerpen".

Het hoofd van de MBWI, de chemicus dr J. van Ormondt, is verbijsterd als hij verneemt dat de schorsing van De Flaas rond oktober 1945 is opgeheven. Van Ormondt verneemt in die periode dat de studentenzuiveringscommissie hieruit heeft geconcludeerd dat ook Kistemaker niets ten laste kan worden gelegd. Volgens Klinkenberg is Kistemaker formeel nooit gezuiverd, hoewel deze zelf altijd het tegendeel heeft beweerd. In Klinkenbergs boek zegt de secretaris van de Commissie van Herstel, de eind vorig jaar overleden mr P.J. Idenburg, dat hij "nimmer een rapport met resultaten van een zuiveringsonderzoek naar Kistemaker heeft gezien". Het onderzoek naar De Haas en Kistemaker zou van hogerhand zijn stopgezet, terwijl het MBWI-onderzoek naar het Cellasticverleden van beide heren nog niet was afgerond. Of 'hogerhand' De Haas en Kistemaker inderdaad heeft behoed voor een zwaardere straf, heeft onderzoeker Kessenich niet ondubbelzinnig kunnen opmaken uit de RIOD-documenten. Wel blijkt volgens hem dat met name De Haas kon rekenen op regeringssteun. Als een MBWIfunctionaris begin januari 1946 een bezoek brengt aan De Haas, zegt deze het idee te hebben dat het MBWI hem "zoekt". De Haas zegt "het er niet bij te laten zitten" en "iedereen erbij te zullen lappen" die zich tegen hem heeft gekeerd. De hoogleraar eist een publieke rehabilitatie. Hij brengt een bezoek aan de minister van OKW, en die zegt hem uiteindelijk eerherstel toe. In maart verschijnen berichten in de pers dat De Haas van alle blaam is gezuiverd.

LiCHTGELOVIG

In Amsterdam is de rol van het College van Herstel opmerkelijk te noemen. Aanvankelijk, begin augustus 1945, adviseert het College prof.dr fan Ketelaar te berispen en te ontslaan, met de mogelijkheid voor een herbenoeming. Dit advies staat los van Cellastic; het is louter gebaseerd op de rol die Ketelaar in de oorlog op de universiteit vervulde. Ketelaar adviseerde zijn studenten namelijk de zogeheten loyaliteitsverklaring te tekenen, waarmee ze onder meer zouden afzien van enig verzet tegen de Duitse bezetter. Bovendien had hij in 1943 een kranteartikel gepubliceerd over 'De Nederlandse culturele invloed op het gebied der natuurwetenschappen'. Het artikel maakte deel uit van een serie, en alle andere auteurs hadden duidelijke nazi-

Ook in het geval-Kistemalcer is er sprake van Haagse bemoeienis. In dezelfde maand dat De Haas publiekelijk in ere is hersteld, krijgt het MBWI een telefoontje van de secretaris van premier W. Schermerhoin. Het is de bedoeling

Alleen maai

geluisterd

Iedereen ziet het verkeerd, zegt prof.dr Jacob Kistemaker een halve eeuw na dato. De Haas en hijzelf zaten in de contraspionage. Nadat hun contactpersoon overleed, waren ze hun dekmantel kwijt. Ketelaar liet zich echter door het geld verleiden en Zwartsenberg door zijn naïveteit. "Die sufferds in Londen wilden ons niet geloven!"

H

et is bijna 25 jaar geleden dat prof.dl Jacob Kistemakei (78) de pers te woord stond over Cellastic. De oprichter van het wereldvermaarde FOM-instituut voor Atoom- en Molecuulfysica (AMOLF) in Amsterdam, houder van drie eredoctoraten en talrijke onderscheidingen en naamgever van de vierjaarlijkse 'Jacob Kistemaker prijs', kan terugblikken op een glansrijke carrière. Degenen die hem confronteren met zijn Cellastic-verleden vindt hij "ergerlijk en zielig", ongeacht of ze dat doen met een ideolo-

gisch [Klinkenberg) of een wetenschappelijk [Kessenich] oogmerk. Kistemaker houdt nog steeds kantoor in 'zijn' AMOLF. Hij ontvangt, gereserveerd en op zijn hoede, in witte laboratoriumjas. En vertelt dat alle inlichtingenofficieren, historici en journalisten het bij het verkeerde eind hebben. Over de ware aard van Cellastic zegt hij: "Ik denk dat er een paar slimme jongens zijn geweest in Duitsland die via zo'n octrooizaal< in Frankrijk de militaire dienst wilden ontlopen. Het waren gewoon mensen die geen zin hadden

WETENSCHAP,

CULTUUR

&) SAMENLEVING

37

- MAART

in die rotzooi van Hitlers Armee. Ze hielden zich bezig met een vorm van Duitse economische spionage, en vandaar de term Abwehr die erop 1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen