Ad Valvas 1972-1973 - pagina 69

27 OKTOBER 1972

AD VA LVA S

5

PROF. DIEPENHORST IN DIESREDE:

Vertrouwen in inspraak en vertegenwoordiging te groot Bector­magnificus prof. m r . I. A. Diepenhorst heeft bij de her­ denking v a n de 92ste verjaardag van de Vrije Universiteit, vrijdag 20 oktober in h e t Woestduincen­ trum, een rede gehouden over 'De aangevochten staat' die p r e ­ cies een uur duurde. De rector volbracht deze rede, waar een normale spreker tweemaal zo lang over zou doen, zonder m a a r één slokje water te drinken. H e ­ laas werd zijn toespraak m e t een (deze hoogleraar typerende) snel­ heid uitgesproken, d a t diverse saillante details min of meer verloren gingen. Binnenkort wordt de tekst echter in z'n ge­ heel uitgegeven. Ad Valvas moet n u nog volstaan met een zeer korte samenvatting. Prof. Diepenhorst zei onder meer: 'Zonder enige aarzeling over de staat spreken is verkeerd, en mag niet als heilige onnozelheid worden gerechtvaardigd. Echter te spoedig een scherpe belijning a a n te nemen gaat ook niet a a n . Velerlei omschrijving , v a n de staat wordt geboden. Hij is ook middelpunt v a n irrationele ge­ gevoelens: daar is h e t patriot­ tisme van de Gaulle, de religievis gestempelde verheerlijking der Engelsen v a n h u n eigen land, de verwevenheid v a n vele burgers overal ter wereld m e t h e t vader­ land zoals zij d a t sedert h u n jeugd kennen.

Harde feiten Het is gewenst zoveel mogelijk van de s t a a t te weten; onmoge­ lijk h e m geheel te doorgronden. I n elk geval mogen de h a r d e fei­ ten v a n h e t leven niet worden vergeten: honger, werkloosheid, rassenhaat, nationalistisch drij­ ven. De demokratische rechtsstaat, proces v a n een lange geschiede­ nis, geeft wel houvast: vrijheid, rechtszekerheid. Maar tegelijk heeft hij h e t moeilijk: schaal­ vergroting, massafikatie, groeps­ vorming, de ingewikkeldheid v a n de samenleving en de daarmee verband houdende wirwar v a n regels. E r heerst onbehagen over middelmatige beroepspolitici, over verbureaukratiseerd bestuur, over geringe parlementaire intelligen­ tie en de kiezers zijn verveeld. D a a r is de bestaansangst, huiver voor de ontwikkeling v a n weten­ schap en techniek; straks loopt men m e t een a a n t a l getransplan­ teerde lichaamsdelen v a n ver­ keersslachtoffers; bovenal leeft voor veler besef de dreiging v a n een wereldoorlog. Tegenover de staat neemt h e t wantrouwen toe.

Funeste versimpeling Funest werkt versimpeling op het terrein v a n staatsrecht en politiek. Te groot is h e t vertrou­ wen op vertegenwoordiging en inspraak, te gering h e t inzicht i n het, alle verschuivende verhou­ dingen t e n spijt, vrij vaste ne­ dei'landse publieke bestel. Helaas is er in h e t jongste verle­ den eigenaardig m e t h e t i n grondwet, wet en gewoonte neer­

i~#­­'';

gelegde staatsrecht omgespron­ gen: regelrechte raadpleging der kiezers bij kabinetsmoeilijkheden zonder noodzaak; slordige advi­ sering a a n h e t staatshoofd; de noodschepping v a n een informa­ teur v a n de informateur, h e t de­ bat i n de Staten­Generaal over een als formateur a a n te wijzen politikus en, h e t voor de verkie­ zingen reeds 'uitventen' v a n mi­ nisters. De partijen lopen gevaar zichzelf te overschatten en d a t terwijl h e t parlement de greep op h e t publiek leven verliest en bui­ tenparlementaire aktie voor som­ migen troef is. Grote problemen rijzen als na­ der wordt getreden in de afne­ mende bereidheid om de s t a a t t e gehoorzamen. Het recht v a n ver­ zet, d a t gemakshalve v a n h e t recht v a n revolutie wefd geschei­ den, leidt niet tot veel verschil. Met de ook v a n theologische zijde verdedigde wenselijkheid van een omwenteling is h e t an­ ders gelegen. Heel w a t Amerika­ nen en Nederlanders bevelen voor een andere staat d a n de h u n n e de revolutie a a n , omdat de voorhanden situatie onaan­ vaardbaar zou zijn: een h a r t e ­ loos, alles inkapselend kapitalis­ me zou met zijn verborgen horig­ heid slachtoffers maken. Hier­ tegen werd, onder erkenning d a t er een afgoderij m e t de esta­

blisment is, uiteengezet wat de gevolgen zijn v a n een onderste­ boven keren der demokratie, die bij alle grote gebreken, vrijheid geeft. H a d m e n zich de gevaren van een eenzijdige politieke theo­ logie, welke teveel de aarde trouw bleef, goed ingedacht ? Werd niet door te groot radika­ lisme de werkelijk verantwoorde levensopbouw geschaad?

Atoomzwaarci Voor bijzonder hachelijke beslis­ singen plaatst h e t nucleaire wa­ pen. Er dient te worden overwo­ gen of h e t recht niet, om zich waar te maken, de gepaste mid­ delen verloren heeft. De zich hier voordoende kwesties zijn voor de s t a a t nagenoeg onoplosbaar. Wie West­Europa een atoomkonflikt waard acht, moet zich afvragen of hij zich ook niet voor anderer bevrijding zal inzetten. Wie af­ ziet v a n atoombewapening be­ hoort t e bedenken, d a t hij een doeltreffend verweer tegen ab­ solutistische m a c h t e n opgeeft.' Prof. Diepenhorst waarschuwde tegen vergroeiing v a n h e t p a r ­ lementarisme en tegen polarisa­ tie als 'een onzalig kinderlijk be­ drijf, d a t in wezen a a n t a s t i n g der geestelijke vrijheid betekent.' Hij vindt d a t v a n medezeggen­ schap in de onderneming en pu­

bliekrechtelijke bedrijfsorganisa­ tie meer moet worden gemaakt. Het is verkeerd tegenover een inderdaad aanwezig godgeklaagd konservatisme in ongeduld de demokratie te verspelen. Als h e t nodig is, behoort een universiteit niet er voor terug te schrikken om drastische vernieuwingen a a n te bevelen. PWB.

ED VA N THIJN OP POLITIEKE MEETING SRVU:

PROGRESSIEF KA BINET ZA L 1000­GULDENWET INTREKKEN Op de politieke meeting v a n de SRVU, dinsdagavond 17 oktober in h e t VU­hoofdgebouw over de 1000­guldenboykot, heeft PvdA­ tweede kamerlid Ed v a n Thijn mede n a m e n s D'66 en P P R , ver­ klaard d a t een eventueel progres­ tief kabinet n a de verkiezingen de 1000­guldenwet zal intrekken, overeenkomstig h e t aktieprogram van de progressieve partijen. B e ­ halve V a n Thijn spraken op deze meeting ook de h e r e n V a n der Mark (ARP­lid v a n de prov. s t a ­ ten v a n N.­Holland) en h e t lid van h e t CPN­partijbestuur G. Schreuders. Voor de pauze hield s a v U ­ v o o r ­ zitter Victor Rutgers een korte inleiding over de s t a n d v a n de boykot v a n de 1000­giüden­wet op dit moment. H e t blijkt d a t h e t a a n t a l betalers v a n h e t kollege­

De politici, die de politieke mee­ ting van de SRVU over de boy­ kot van de 1000 gulden opluister­ den, vlnr.: de heer Van der Mark (ARP), SRVU­voorzitter Victor Rutgers, G. Schreud­er (CPN) en Ed van Thijn (Pvd A ). (Foto Rob Mol)

geld de laatste m a a n d nauwelijks is gestegen. Studenten die geen gebruik m a k e n v a n onderwijs­ voorzieningen en al betaald h e b ­ ben kimnen de 1000 gulden terug­ krijgen. Volgens Rutgers moeten de stu­ denten door georganiseerd optre­ den zoveel mogelijk druk uitoe­ fenen op de politieke partyen, om de wet ongedaan te maken.

Manifestatie I n h e t kader hiervan is er 11 n o ­ vember i n h e t beursgebouw t e Amsterdam een landelijke s t u ­ dentenmanifestatie, georganiseerd door het Landelijk Overleg Grondraden (LOG). Rutgers veroordeelde h e t a n t i ­ sociale k a r a k t e r v a n heffingen op kollektieve voorzieningen die a a n iedereen t e n goede moeten k o ­ men. Hij a c h t t e studieloon, als de erkenning v a n de m a a t s c h a p p e ­ lijke betekenis v a n h e t onderwijs en h e t recht op onderwijs voor ie­ dereen, h e t meest effektieve mid­ del t e r bestrijding v a n de tendens om financiële drempels in h e t onderwijs op te werpen. Ed v a n Thijn verklaarde d a t de

\­\*

progressieve drie tegen de verho­ ging van de kollegegelden zijn omdat die de externe demokrati­ sering v a n h e t onderwijs in g e ­ vaar brengt en de studenten nog afhankelijker m a a k t v a n de ou­ ders. Vanuit de overtuiging dat h e t onderwijs in principe kosteloos moet zijn, zette hü zich af tegen het profijtbeginsel d a t 'de ster­ ken sterker maakt, en de zwak­ ken zwakker'. Als overgangsrege­ ling n a a r gratis onderwijs, sprak hij zich uit voor een stelsel voor studielening m e t een studieloon voor eerstejaars; en een basis­ studieloon met een aanvullende lening voor ouderejaars die n a h u n afstuderen 15 pet v a n h u n Inkomen zoviden moeten terug­ betalen, indien d a t lag boven de aanslaggrens v a n de belastingen.

Breed front

*

\ ï­\­­vvXr­!i.Wiï;^^ix<^CK^.'i*ï

staat of bereid was te komen spreken. Ofschoon de A R P in Eerste en Tweede K a m e r vóór aamieming van de 1000­gulden wet heeft ge­ stemd, verklaarde hiJ zich tegen, omdat hij i n overeenstemming met het AR­partijprogramma voor kosteloos­ onderwijs is. De boykot v a n de wet vond hij for­ meel gezien ondemokraties, m a a r hii vroeg zich af of m e n niet n a a r nieuwe vormen v a n de d e ­ mokratie moet gaan zoeken. 'Ik stel uw taoykot bijzonder op prijs', zo besloot hi) zijn verhaal. Na de pauze werd h e t tweede deel v a n de meeting muzikaal i n ­ geluid door J a a p van der Merwe, die enkele politieke liedjes t e n gehore bracht, zoals 'Gif i n de Studentengeest', 'Barend, wat moet d a t in die Bedstee' en 'Man­ ke Koaliesje'.

Disl(ussie I n de dlskussie wees de heer Van der M a r k t e r verdediging v a n h e t standpimt v a n zijn partij inzake de verhoging v a n de kollegegel­ den, op de moeilijke politieke si­ tuatie die voor en n a de b e h a n d e ­ ling v a n de wet was o n t s t a a n door de onvrede bij delen v a n ARP en K V P over de rcgerings­ koalitie. Volgens h e m h a d de A R P vóór a a n n e m i n g v a n de wet gestemd onder druk van m e t n a ­ me DS'70.

Ed v a n Thijn antwoordde op vragen v a n studenten 'mtjn h a r t roept om onmiddellijke terugtrek­ king' m a a r h e t zou vanwege t e c h ­ nische en administratieve redenen moeilijk zijn voor een eventueel progressief kabinet om de 1000­ gulden­wet m e t terugwerkende k r a c h t i n t e trekken. Hij zegde toe d a t de imiversiteiten hierbij een 'beslissende adviserende stem' zouden krijgen. Overigens is h e t om diezelfde reden minstens even moeilijk, zo voegde hij e r a a n toe, de wet uit te voeren. Het uit de zaal n a a r voren gekomen a r g u ­ m e n t d a t h e t door de PvdA ver­ Hoewel er op onderwijsgebied za­ dedigde leningenstelse' een ver­ kelijke verschillen zijn tussen de kapte vorm v a n profijtbeginsel is, CPN en de PvdA zijn ze h e t over bestreed hij. Deze wijze v a n stu­ h e t profijtbeginsel in grote lijnen diefinanciering is volgens h e m eens. Daarom moeten allerlei een goede overgangsregeling n a a r maatschappelijke groeperingen kosteloos onderwijs d a t niet van die door h e t onderwijsbeleid van de ene op de andere dag gereali­ de regering getroffen worden een seerd k a n worden. ­ breed front vormen, aldus de heer Op de mening d a t de studenten­ Schreuders. strijd tegen de 1000 gulden Ingaat tegen de belangen v a n de werken­ de jongeren ging de heer Schreu­ ders (CPN) i n door t e zeggen d a t De heer V a n der M a r k veront­ h e t bezuiningsbeleid v a n de rege­ schuldigde zich voor h e t feit d a t ring Juist beide groepen treft. hiJ niet goed was voorbereid. De Werkende Jongeren en studenten A R P h a d h e m pas enkele uren moeten zich niet tegen elkaar la­ voor de meeting opgebeld. Dit ' ten uitspelen, m a a r daar waar h e t kwam, verklaarde Victor Rutgers kan, de regering in gezamenlijke even later desgevraagd, omdat strijd slagen toebrengen. niemand v a n de eerste en tweede kamerfraktie v a n de A R P i n QUINT M E Ï E R Schranders betoogde d a t de r a d i ­ kale afwijzing v a n de 1000 gulden door de CPN voortkomt uit de geschiedenis v a n de CPN als a r ­ beiderspartij. Hii legde een ver­ b a n d tussen de 'afbraak v a n o n ­ derwijs en kuituur' en de neer­ gan v a n de konjunktuur in h e t ekonomisch leven. Het profijtbe­ ginsel wees hij af door erop t e wijzen d a t studeren m a a t s c h a p ­ pelijke noodzaak is en 'niet een strafbare zaak met een boete achteraf.'

Verontscliuldiging

Ihtl

Het nieuwe wetenschappelijke, uit het college van dekanen gefor­ meerde trio op de receptie ter ge­ legenheid van de 92ste dies nata­ lis van de universiteit: rector­ magnificus prof. Diepenhorst, ge­ flankeerd door de conrectoren prof. Meuleman en prof. Van Paassen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen