Ad Valvas 1976-1977 - pagina 314

AD VALVAS — 1 APRIL 1977

2

Prof. RJ. Planta over erfelijkheidsonderzoek aan de VU:" Lokale diskussie betrekkelijk

(DNA-recombinatie) weinig relevant"

"Afsluiten contract vond niet in alle stilte plaats" Na de publikatie over het nog niet begonnen DNA-rccombinant-onderzoek in het biochemisch lab aan de VU (zie AV 25 maart) schrijf t projektleidcr prof. R. J. Planta (op verzoek van het College van Bestuur) ons het volgende: / ^ e t onderzoek, dat op het biochemisch laboratorium van de Vrije Universiteit onder leiding van prof. dr. R. Planta en dr. J. Retel wordt uitgevoerd, richt zich op de opheldering van de structuur en de organisatie van genen in de chromosomen van hogere organismen. Een gedetailleerde kennis van de structuur en de organisatie van genen maakt het mogelijk fundamentele vragen aangaande chromosomale replicatie, gen-activermg en genrepressie tijdens normale celgroei, -ontwikkehng en -differentiatie te beantwoorden, hetgeen vervolgens kan leiden tot belangrijke toepassingen op medisch gebied. Het onderzoeksteam aan de Vrije Universiteit heeft gekozen voor gist als modelsysteem voor deze studies, omdat gist een relatief eenvoudige genetische constitutie heeft. Bovendien heeft men zich in eerste aanleg beperkt tot het onderzoek van een speciale set van herhaalde genen, die coderen voor een standdeel van de ribosomen, kleine celpartikels waarop in de cel de synthese van eiwitten plaatsvindt. Dit bestanddeel noemt men het ribosomale RNA, dat in tegenstelling tot andere RNA-soorten niet m eiwitten wordt vertaald. D e genen, coderend voor ribosomaal RNA, liggen m groepjes bij elkaar op het gist-genoom, en zijn daarom met enige moeite als een aparte D N A fractie te isoleren (het zgn. ribosoIn de laatste twee jaar zijn de genen, gelegen op het ribosomale D N A , uitvoerig in kaart gebracht met behulp van moleculair-biologische technieken. Op dit moment is precies bekend voor welke (volstrekt ongevaarlijke) eigenschappen het ribosomale D N A codeert. Om tot de uiteindelijke kern van het probleem door te dringen is het nu noodzakelijk tot een volledige structuurbepaling van de ribosomale genen over te gaan. Hiervoor is recentelijk (eind 1976) een nieuwe, zeer snelle methode beschikbaar gekomen, ontwikkeld door de Amerikanen Maxam en Gilbert. Om deze methode te kunnen toepassen zijn zeer grote hoeveelheden van dat D N A nodig, en deze kunnen in de praktijk alleen maar in zuivere toestand worden verkregen door gebruikmaking van de zozeer in de belangstelling staande DNA-recombinatietechniek. Hierbij wordt het bewuste stukje erfelijk materiaal uit gist gekoppeld aan een speciaal stukje erfelijk materiaal (een plasmide) van een bacterie. De bewuste bacterie blijkt bereid door groei en vermenigvuldiging het gevormde recombinantD N A — waarin dus het stukje erfelijk materiaal uit gist is opgenomen — in grote hoeveelheden aan te maken. In wezen fungeert de bacterie als een soort fabriek voor de productie van grote hoeveelheden van het te onderzoeken stukje genetische materiaal. Op tamelijk eenvoudige wijze kan vervolgens dit stukje genetische materiaal uit de bacteriekweek worden geïsoleerd.

Volstrekt

ongevaarlijk

Het kweken van de gewijzigde bac-

terie, en het vervolgens isoleren van het ^ecombinant-DNA en daaruit het stukje erfelijk materiaal van gist, is volstrekt ongevaarlijk en vereist in feite geen enkele bijzondere veiligheidsmaatregel. Als er al een (klein) risico zou kleven aan dit speciale Onderzoek, dan is dat uitsluitend denkbaar bij het maken van de bacterie met de recombinant-DNA. Het is namelijk mogelijk dat in de hulpstoffen, die voor het maken van deze bacterie gebruikt worden, een verontreiniging aanwezig is van D N A afkomstig uit andere levenssoorten, dat ook in de recombinant kan worden ingebouwd. Hiertegen kan gewaakt worden door zorgvuldige zuiverheidstesten van de te gebruiken hulpmiddelen, terwijl voorts zeer gevoelige „screenings"-technieken beschikbaar zijn om eventueel toch nog gevormde andere recombinanten op te sporen en te elimineren. Hoewel met nadruk gezegd dient te worden dat andere dan de gewenste recombinant niet noodzakelijkerwijze enig risico — in welke zin dan ook — met zich mee behoeven te brengen, is het ter vermijding van elk risico noodzakelijk dat de vorming van andere dan de gewenste recombinant wordt geëlimineerd. Dit kan en moet worden gedaan, en dit wordt dan ook door een medewerker van het biochemisch laboratorium op een speciaal daartoe

CvB komt ook met verklaring Het College van Bestuur zal in het nummer van 15 april een uiteenzetting geven met betrekking tot zijn verantwoordelijkheid bij het tekenen van het kontrakt DNArecombinant-onderzoek aan de VU. Aldus deelt CvB-voorzitter dr. K. van Nes ons mee.

ingericht laboratorium in het buitenland uitgevoerd. Dat de aan de Vrije Universiteit te verrichten experimenten, ondanks de afwezigheid van een risico, toch vrijwillig cnder richtlijnen, die thans over de gehele wereld gelden voor recombinant-DNA-onderzoek zijn geplaatst, zij het in de laagste risico-klasse, dient ter versterking van het besef dat de wetenschappelijke onderzoeker in alle gevallen de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht dient te nemen wanneer het gaat om DNA-recombinaties, die normaliter niet in de natuur optreden.

Gevaren vroegtijdig onderkend Het is verheugend te constateren dat de betrokken wetenschappelijke onderzoekers de mogelijke gevaren, eventueel verbonden aan het D N A recombinatie-onderzoek, vroegtijdig hebben onderkend en op uitvoerige wijze ter discussie hebben gesteld. In de zomer van 1974 kwam een aantal Amerikaanse onderzoekers met een verklaring uit, waarin werd gevraagd bepaalde typen DNA-recombinaties niet uit te voeren. Hierop ontstond in de gehele Wes-

Met grote verslagenheid hebben wij kennisgenomen van het noodlottig ongeval van ons dispuutslld

LYDIA VAN DER LOUW We verliezen In haar een goede vriendin en studiegenote. Wij wensen haar ouders en naaste familie veel sterkte in deze moeilijke periode. O.V. Leonidas Amsterdam, 29 maart 1977.

terse wereld een uitgebreide, openbare discussie. In Nederland kwam het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Biochemie als eerste en enige nationale vereniging reeds in november 1974 met een uitgebreide verklaring uit, waarin de aanbevelingen van de Amerikaanse colle' ga's werden aangevuld ea. in een aantal opzichten verbeterd. In januari 1975 organiseerde het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Biochemie in Amsterdam een groot, openbaar symposium over „Risico's en toepassingen van Recombinant D N A " . De belangstelling voor dit symposium was zeer groot, met name ook van niet-biochemici.

Tot slot moge worden herhaald dat risico's verbonden aan het recombinant-DNA-onderzoek, indien deze er al zijn, een wereldwijd karakter hebben. Het is dan Taok niet van primair belang te wetéh wat er in Amsterdam gebeurt. Maar ook wat elders in de wereld plaatsvindt. Volgens betrouwbare informatie zijn in een groot aantal landen, w.o. Amerika, Rusland, , Engeland, Frankrijk, Zwitserland, Duitsland en België, ongeveer 10.000 recombinanten gemaakt met inachtneming van de algemeen aanvaarde

HET U R - U D J. V A N BAARS SCHRIJFT ONS HET VOLGENDE:

"leder lid universitaire gemeenschap aanspreekbaar"

„Wellicht in het kader van de door hem eerder (zie A.V. van 11 februari j.1.) bedoelde repressieve beïnvloeding vraagt de heer E . van der Hoeven (S.R.V.U.) in Ad Valvas van 11 maart j.1. waarom ik in A.V. van 25 januari j.1. (3x A.V. in één zin; u ziet: A.V. wordt geleAls inleider op dit symposium trad zen!) de vraag stelde of mijn medeop prof. dr. R. J. Planta (VU), terU.R.-lid Weeshoff een bepaalde wijl prof. dr. H . I. J.Nijkamp (VU) handelwijze zijnerzijds kon rijmen één van de sprekers was. Duidelijk met het uitgangspunt dat de doelwas dat, als er risico's aan het stelling van deze universiteit het DNA-recombinant-onderzoek zijn besturen moet doordringen en beverbonden, deze een mondiaal kaheersen. rakter hebben. Plaatselijke regelinIk ben gaarne bereid tot antwoorgen voor dit type onderzoek, hebden al was het alleen al omdat ben dan ook weinig zin, er diende daarom wordt gevraagd. Echter een wereldomvattende regeling te thans met des te m e e r . genoegen worden getroffen. De Nederlandse omdat de heer Van der Hoeven Vereniging voor Biochemie richtte schrijft — naar ik constateer — zich dan ook in deze zin tot de Ko(mede) namens de S.R.V.U. Ik mag ninklijke Nederlandse Akademie dus concluderen dat de S.R.V.U., van Wetenschappen, de Federation"~ n.a.v. een vraag aan één van zijn of European Biochemical Societies, U.R.-leden gesteld, zich door die de European Molecular Biology vraag mede aangesproken voelend, Organisation, en de Wereld G e zorgvuldig handelend, zich daarzondheidsorganisatie. over door de vragensteller nader wil laten informeren. Ik acht dat Bovendien werd een afgevaardigde een verheugende ontwikkeling. gestuurd naar de zgn. AsilomarAlvorens te reageren is een prealaconference in Californië (USA), gebele opmerking nodig. Het kopje houden in februari 1975, waar de boven mijn stukje is — en dat had problematiek o p internationaal nide heer Van der Hoeven kunnen veau werd besproken. Al spoedig weten — niet van mijn hand. Ik kwamen zowel uit Amerika als Enzou dat er zelf ook nooit boven gegeland uitvoerige richtlijnen voor zet hebben op grond van dezelfde het veilig uitvoeren van D N A - T C mening, welke de heer Van der combinant-onderzoek op tafel, die Hoeven terzake heeft. De twee opthans algemeen worden nageleefd. merkingen die hij n.a.v. die titel Op gezag van minister Trip en maakt kunnen dus verder buiten staatssecretaris Klein werd in 1976 beschouwing blijven. Ingaande op een commissie ingesteld, belast met de zaak zelve het volgende. het Toezicht op Genetische ManiDe doelstelling van onze universipulatie, die aan de hand van de inteit heeft mede konsekwenties voor ternationaal aanvaarde richtlijnen ons doen en laten als leden van de toezicht ging uitoefenen op het universitaire gemeenschap. Immers DNA-recombinant-onderzoek in „Van allen die tot de universitaire Nederland. gemeenschap behoren, wordt verHet enige instrument om effectief wacht dat zij naar hun vermogen in controle op bedoelde experimenten de geest van deze doelstelling te uit te oefenen is het afsluiten van werk gaan in het bestuur en becontracten tussen d e commissie, de heer, de beoefening der wetenonderzoekers en het College van schap, het onderwijs, de vorming Bestuur van de betrokken instelder studenten, de onderlinge verling. Het is daarom te betreuren houdingen in de universiteit en het dat er op dit moment nog slechts persoonlijk en gemeenschappelijk één contract is afgesloten, terwijl optreden naar buiten", zegt art. het er meer hadden moeten zijn. 1.3.2. van de regelen voor de Vrije Universiteit. In navolging van de Met nadruk moet worden gesteld werkgroep doelstelling heeft de dat het afsluiten van dit enige conU.R. dat voor bestuurderen nog tract niet, zoals soms gesuggereerd, eens benadrukt door uit te spreken in alle stilte heeft plaatsgevonden. dat de doelstelling het besturen Zoals uit het bovenstaande blijkt moet doordringen en beheersen. had in Nederland vooraf een jaar Het gericht zijn op en het werken lang openbare discussie plaatsgevanuit het Evangelie van Jezus vonden, uitmondend in de algemeen Christus is de kern van deze doelaanvaarde opvatting van voorzichstelling. Dat Evangelie gebiedt ons tig doorgaan met onderzoek aan ook zorgvuldig te zijn in de omrecombinant-DNA onder stringente gang met elkaar. Als de heer Weesveiligheidsmaatregelen, zoals verhoff in A.V. van 25 januari j.1. — woord in het artikel van prof. dr. en in A.V. van 4 maart gaat hij H. S. Jansz en prof. dr R. J. Planta daar helaas mee door — zich insiin het Chemisch Weekblad van 13 nuerend over en jegens mij uitlaat, juni 1975. mag ik hem — naast de algemeen maatschappelijke normativiteit — Sindsdien is het V.U.-onderzoek op de gebruikelijke wijze besproken en bediscussieerd in werkbesprekingen van de vakgroep biochemie, terwijl voorts een aparte colloquium in 1976 aan deze materie is gewijd. AMVJ-Sociieteit 50 + Ook de rapportage van dit onderzoek vindt op de gebruikelijke wijze plaats via de zgn. SON-verslagen. Ook dient te worden vermeld dat over dit onderwerp drie voordrachten voor een groot publiek zijn gehouden, waarvan twee aan de Rijksuniversiteit te Groningen. Bij al deze gelegenheden bleek geen grote behoefte aan heropening van de discussie zodat er alle reden was voor de gedachte dat de ontwikkeling in Nederland met de instelling van bovenbedoelde commissie geheel was aanvaard.

richtlijnen voor dit type onderzoek. Dit betekent des te meer dat een plaatselijke discussie betrekkelijk weinig relevant is en dat de krachten in Nederland zich TMllen moeten richten o p de totstandkoming van een vernieuwde, zo mogelijk internationale, wetgeving voor deze problematiek. Dit standpunt wordt ook gedeeld, door de Wereldgezondheidsorganisatie bij haar schrijven van 27 december 1976 aan alle potentiële onderzoekers op dit- gebied over de gehele wereld."

De AMVJ-sociéteit voor vijftigplussers, die in het AMVJ-gebouw aan de Stadhouderskade 7-9, van 14.30 tot 17.00 uur iedere vrijdagmiddag wordt gehouden, vraagt of er mannen zijn die willen komen schaken en klaverjassen. Mensen die willen bridgen of sjoelen of alleen maar iets willen komen drinken zijn natuurlijk ook welkom. Inlichtingen: AMVJ-Amsterdam, telefoon 18 41 33.

met name op grond van zijn specifieke aanspreekbaarheid als lid van onze universitaire gemeenschap vragen, hoe hij een en ander rijmen kan. Die specifieke aanspreekbaarheid geldt voor ons allen binnen deze universitaire gemeenschap. Ter zijde merkt de heer Van der Hoeven op „Toch is het opvallend dat dergelijke vragen altijd aan de P.K.V. en andere progressieven worden gesteld en nooit aan bijvoorbeeld de V.U.S.O. Wat het laatste betreft ga ik ervan uit dat de heer Van der Hoeven dat bij de betrokkenen heeft nagevraagd, het eersie zal hij wel ambtshalve weten. Hoe dit zij, wellicht is het dienstig Tijl Uilenspiegel te hulp te roepen die gezegd moet hebben: „Ik heb het er ook naar gemaakt!" i

Ad vies aan K amer

Wettelijke regels DNA-recombinant •— experimenten — Het erfelijkheidsonderzoek (DNArecombinantie) in ons land hoeft niet te worden gestaakt zolang het maar in orde is met de veiligheid. Er zullen wettelijke maatregelen moeten worden genomen ten aanzien van de genetische manipulatie (toezichthoudend orgaan en registratie van het onderzoek o.a.). Het onderzoek met de hoogste risico's voor de mens zal vooralsnog niet dienen plaats te vinden, terwijl het op een na gevaarlijkste in speciale buitenlandse laboratoria in Europees kader zal moeten geschieden. Aldus h e t gezamenlijk advies aan h e t p a r l e m e n t v a n de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wet e n s c h a p p e n en de Gezondheidsraad. Het op twee n a gevaarlijkste onderzoek zou in een speciaal ingericht c e n t r a a l laboratorium in het eigen l a n d k u n n e n worden verricht. Er is een indeling gemaakt die vijf kategorieen omvat. De minst gevaarlijke twee kunnen m bestaande instituten gebeuren. De universiteiten v a n Amsterdam, G r o n l r ^ e n en Nijmegen willen dit soort experimenten g a a n doen. Het nog niet gestarte VU-onderzoek werd reeds goedgekeurd. Sinds vorig j a a r b e s t a a t er reeds een toezichthondende Instantie H e t is een commissie van de KNAW, w a a r v a n de leden-wetenschappers op basis van vrijwilligheid kontrole uitoefenen. Het advies zegt d a t h a a r t a a k k a n worden overgenomen. (Red.)

Nagekomen mededeling - beterschap door beter beleid de vakgroep sociologie van de huil)verlening organiseert op 6 april van 14-16 uur op de prins hendriklaan 27/29 gastkoUege van dr. r. a. i' melker (lector huisartsgeneeskunde utrecht) over beterschap door beter beleid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen