Ad Valvas 2006-2007 - pagina 353

AP VALVAS 8 MAART 2007

W E T E N S C H A P

PAGINA 7

Vertrekkend hoogleraar Willem van Tilburg:

i k heb het luisteren ingevoerd' > Weetjes

PFP«

Positieve kijk Mensen met depressieve klachten vertellen vaak sombere verhalen over zichzelf. Zij zien hun leven als een aaneenschakeling van fouten en afwijzingen. Als je deze mensen leert een meer positief levensverhaal over zichzelf te vertellen, verminderen hun depressieve klachten, toonde Ernst Bohlmeijer aan. Hij promoveert deze week aan de VU op zijn onderzoek naar levensverhalen van ouderen. Bohlmeijer, die bij het Trimbos Instituut werkt, ontdekte een aantal jaren geleden de narratieve psychologie die stelt dat mensen goeddeels samenvallen met de verhalen die zij over zichzelf vertellen. Hij heeft twee cursussen ontwikkeld waarin ouderen leren een meer positieve kijk op hun eigen leven en verleden te hebben. (WV)

Stemcomputers

Psychiater Willem van Tilburg gaat met pensioen. Hij was bijna veertig jaar verbonden aan de Valeriuskliniek. Een gesprek over gesloten deuren, antipsychiatrie en kritische studenten. TEKST: FLOOR BAL FOTO: CHRISTIAAN KROUWELS

Eigenlijk mist hij ze, de kritische studenten die vertrekkend hoogleraar algemene psychiatrie Willem van Tilburg in de jaren zeventig in zijn collegezaal had. Tien tegen een dat er iemand opstond om commentaar te geven, als hij bijvoorbeeld aankondigde het die dag over antidepressiva te gaan hebben. "'Uw klasse gebruikt middelen om het volk te verdoven, zodat zij een gemakkelijke prooi zijn voor het kapitalistische uitbuitingssysteem' kreeg je te horen", vertelt Van Tilburg. "Dan stond je met je mond vol tanden. Kom daar nog maar eens om", zegt hij lachend. "College geven was toen een stuk spannender." Het was de tijd van de antipsychiatrie. De psychiatrische praktijk lag flink onder vuur. De kritiek luidde dat het een paternalistisch systeem was dat gebruikt werd om lastige mensen uit de maatschappij te weren. "Ook binnen de psychiatrie was er verdeeldheid. Er waren veel mensen die vonden dat we zo niet door konden gaan", vertelt de psychiater.

Varkensverdoving Een deel van de kritiek was waar, vond de jonge Van Tilburg. Hoe autoritair de sfeer in de Valeriuskliniek was, merkte hij meteen op de meidag in 1968 waarop hij als psychiater m opleidmg begon. "Ik was nog niet binnen of mijn begeleider, professor Stam, droeg mij op om een promotieonderzoek te doen over schizofrenie." Van Tilburg, al langer in deze ziekte geïnteresseerd, liet het zich niet nog een keer zeggen en schreef birmen twee jaar zijn proefschrift. De bewonerssamenstelling van de Valeriuskliniek, die toen al een samenwerkingsverband met de VU had, was eind jaren zestig heel anders dan nu. Het was rustiger in het instituut. "Indertijd was het heel gewoon om mensen met een depressie op te nemen. Die opnames duurden vaak maanden en de patiënten lagen veel meer op bed dan nu." Tegenwoordig worden mensen met depressies thuis behandeld. Degenen die nu opgenomen zijn.

kampen vaak met psychoses. Zij liggen niet op bed, maar worden intensief beziggehouden. Ook hebben de bewoners tegenwoordig meer bewegingsvrijheid. Van Tilburg: "Destijds zaten alle afdelingen op slot, de patiënten konden niet op eigen initiatief de deur uitlopen." Ook waren de behandelmethodes nog niet wetenschappelijk onderbouwd. "Iedereen voelde zich vrij om te doen wat ze goed achtten." Een patiënt met schizofrenie kon bij de ene arts medicatie krijgen, terwijl een ander psychoanalyse of gezinstherapie aan beval. Elektroshocks werden aanvankelijk bij patiënten met heel verschillende ziektes gebruikt, tijdens Van Tilburgs opleidmg vooral tegen depressies. "Daar was veel weerstand tegen. Het is eigenlijk ontdekt als een methode om varkens in het slachthuis te verdoven. Dat is geen inspirerend voorbeeld. In sommige instellingen werden die shocks zonder verdoving gegeven, wat er heel dramatisch uitzag. Wij brachten de mensen altijd eerst onder narcose."

D e u r van slot De antipsychiatrie zorgde voor flinke opschudding in de Valeriuskliniek. "Ik vond ook dat we mensen humaner moesten behandelen. Inspraak is belangrijk." Van Tilburg was niet de enige die voor de democratisering van de kliniek was. Dat ging niet zonder slag of stoot. "Professor Stam voelde daar weinig voor. Hij was bang voor chaos en wanorde." De staf en arts-assistenten kwamen tegenover Stam, het faculteitsbestuur en het bestuur van de kliniek te staan. De coassistenten en studenten hadden commentaar op de manier waarop de hoogleraar zijn onderwijstaken opvatte. Ze vonden dat zijn colleges te veel

Wie is Van Tilburg? Willem van Tilbui^ is sinds 1981 hoogleraar algemene psychiatrie aan het VUmc. Hij is zijn hele werkzame leven verlronden geweest aan de Valeriuskliniek in Amsterdam. Hij werkte in de jaren tachtig mee aan een baanbrekend epidemiologisch onderzoek naar de ziekte van Alzheimer, in de jaren negentig richtte zijn afdeling zich op een onderzoek naar depressies bij ouderen. Hiermee werd bewezen dat elektroshocks voor deze groep beter en veiliger werken dan antidepressiva. Van Tilburg haalde begin dit jaar de tweede plaats op de ranglijst van psychiaters in Nederiand die onder vakgenoten de beste reputatie hebben.

natuurwetenschappelijk waren en dat er te weinig aandacht was voor sociale-, kinderen jeugdpsychiatrie en psychotherapie. Het conflict kwam tot een hoogtepunt toen Stam niet toestond dat medewerkers tegenover de kliniek een psychotherapeutisch centrum oprichtten. Zijn positie werd hierdoor onhoudbaar. "Het is zo uit de hand gelopen dat hij hier is weggegaan. Het grootste deel van de stafvertrok naar elders. Er was opeens een dringend

'Psychiatrie is geen geheime kunst meer^ tekort aan psychiaters in de kliniek." Van Tilburg bleef, samen met de ouderenpsychiater, achter. "Als je alleen bent, kun je veel veranderen. Dus heb ik ingevoerd dat er naar patiënten geluisterd werd. Er kwamen afdelingsvergaderingen om te horen wat de problemen waren. Elektroshocks werden afgeschaft en de deuren gingen van slot."

Verwetenschappelijking Tegelijkertijd met de democratisering kwam er ook een andere belangrijke ontwikkeling op gang. De psychiatrie werd steeds wetenschappelijker. "Er kwam veel onderzoek op gang, we hebben er een heleboel onderzoeksmethodes bij gekregen. Psychiatrie is geen geheime kunst meer. Je moet aantonen dat een behandeling werkt voordat je haar toepast." Zo keerde ook de elektroshocks als therapie voor depressies in de jaren negentig weer terug in de kliniek, nadat was bewezen dat het een zeer effectieve en veilige methode was. Al moest Van Tilburg eerst nog een rechtszaak van een patiëntenvereniging weerstaan voor het zover was. De verwetenschappelijking van de discipline heeft ook een ander soort artsen gebracht. "Vroeger was het een vak voor beschouwende mensen. Nu krijgen we steeds meer jonge talentvolle onderzoekers." Deze worden aangetrokken door het onderzoek naar de wisselwerking tussen gedrag en hersenen. "Dat is een eindeloos terrein." Reageren? Mail naar: redactie@advalvas.vu.nl

"Stemcomputers vormen een wezenlijke bedreiging voor de democratie", stelde Wan Fokkink, hoogleraar theoretische informatica dinsdag 6 maart in zijn oratie. "Elektronisch stemmen zoals het nu wordt uitgevoerd, is de natte droom van iedere dictator. Knokploegen en fraude met stembiljetten zullen niet langer nodig zijn, het beheersen van de software van stemcomputers is voldoende", aldus Fokkink. Dat alle software van de Nederlandse stemcomputers in handen is van een driemansbedrijfje, baart hem grote zorgen. "Veel gevaarlijker dan het op afstand afluisteren van een stemcomputer, waar iedereen zich nu zo druk overmaakt, is de mogelijkheid tot manipulatie van de uitslag van een verkiezing." Volgens Fokkink vindt in Italië al onderzoek plaats naar het mogelijk omzetten van een miljoen blanco stemmen in een 'ja' voor Berlusconi. (DdH)

Hiv-versnipperaar De huid en de slijmvliezen van menselijke geslachtsdelen bevatten cellen die bescherming bieden tegen hiv. Deze Langerhanscellen hebben het eiwit Langerin dat het hiv afbreekt: het virus gaat als het ware door de papierversnipperaar. Dit blijkt uit resultaten van een studie van de afdeling moleculaire celbiologie en immunologie van het VUmc. Sommige personen zijn gevoeliger voor hiv dan anderen. De onderzoeksgroep heeft ontdekt dat de Langerhans-cel, een cel van het immuunsysteem, daar mogelijk een rol in speelt. Bij seksuele overdracht komt het hiv als eerste in contact met de Langerhans-cellen. De onderzoekers hebben aangetoond dat het eiwit Langerin het virus vernietigt, voordat het de kans krijgt andere cellen te infecteren. Maar als de functie van Langerin geremd wordt, krijgt het zelfs een infectieverspreidende rol. (FB)

Terrorismebestrijding Onder invloed van terrorismedreiging is de wetgeving in onze samenlevmg sterk gericht op preventie van schadelijke handelingen. Daardoor is er een forse uitbreiding van strafvorderlijke bevoegdheden om op te treden in een vroege voorfase van mogelijke terroristische activiteiten. Het debat over de wenselijkheid daarvan tussen enerzijds de wetgever en anderzijds de strafrechtswetenschap is sterk gepolariseerd, betoogt rechtsgeleerde Matthias Borgers in zijn oratie op 16 maart. De wetgever legt eenzijdig de nadruk op de voordelen die de nieuwe strafrechtelijke instrumenten moeten bieden, terwijl veel strafrechtswetenschappers alleen maar naar de nadelen kijken. Van een echte afweging van voor- en nadelen lijkt geen sprake te zijn. Borgers onderzoekt de oorzaken van deze polarisatie en kijkt naar de mogelijkheden voor een meer samenhangend strafwetenschappelijk onderzoek. (.PB)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen